G.—7a>

1876. NIU TIRENI.

KO TE KUPU A TE PENETANA, TUMUAKI O TE KOOTI WHAKAWA WHENUA MAORI,

MO TE PUKAPUKA INOI A NGAITAHU. Ko tenei korero c tau ana ki nga whenua i whakahaeretia c Wairaweke, c Te Kepa, c Te Hamutona, c Haimona c Matara, c kapea ana ki waho te wahi ki Earo o te motu, kahore he kupu o te pukapukainoi mo reira. E ki ana nga kupu o te pukapuka-inoi:— 1. I whakaaria ki nga tangata Maori na ratou i hoko nga whenua i te Waiponnamu ka whakahokia ki a ratou kotahi eka i roto i ia tekau eka, i runga i tetahi whakariteritenga a ratou ko Wairaweke i te tau 1844. 2. He mea whakawehivvehi na Te Kepa i tuhia ai c ratou o ratou ingoa. 3. E he ana nga rohe c whakaaturia ana i roto i nga pukapuka tuku. 4. He mea whakawehiwehi na Matara i whakaae ai nga Maori kite tuku i o ratou whenua. 5. I te nohoanga o te Kooti Whakawa Whenua Maori i kuare ratou ki o ratou tikanga tika, kite huarahi hoki c taea ai; a kahore i tinoj mana taua Kooti inahoki kihai i whakahaere marama ite tikanga o te whenua rahui ki Otepoti. 6. A mo katoa, kahore nga rangatira na ratou i tuhituhi nga pukapuka tupu i mohio he aha ta ratou c mea ana, a ekore c tika kia meatia kua tukua c ratou he whenua whai tikanga nui noa atu, hei mate mo o ratou tamariki mohio atu nei i a ratou. Ko aku kupu enei ara, —■ 1. Ehara tenei ite kupu pono. Kahore aua hoko i whakaotia i reira no etahi tau ano i muri iho. Kua pohehetia pea c nga kai-inoi enei hoko ko nga hoko o te pito whakararo. 2. Kahore ahau c whakapono kite kupu i whakawehiwehia nga tangata eTe Keepa. Otira ki taku mahara kahore i ata tatu o ratou ngakau te take ko nga taua a Te Eauparaha no inua tata atu o taua wa a wehi ana ratou kei hoki atu ia ; a he mea marama kite whakaaro iho i tere ta ratou tuku whenua ki tetahi atu iwi rangimarie kaha hoki c kaha ana c whakaae ana kite tiaki i a ratou. I puta pea he kupu penei ma Te Keepa ki a ratou aki taku mahara i tika ia. E he ana ta ratou whakahe inaianei. I a ratou ano te painga mehemea i a ratou ano te henga. Ko ia c whiwhi ana ite painga c tika ana kia waha ano i te taimahatanga. 3. He wahi no nga pukapuka hoko nga rohe c kore c taea te whakarere ke. 4. Kahore ahau c whakapono, kahore c whakapono tetahi tangata c mohio ana ki a ia, i whakapuaki a Matara i nga kupu i kiia i whakapuakina c ia. E whakaatu ana ano ia i whakapuakina ano eia te kupu mo te hunga Wiwi hei whakahaere i te niahi a nga Maori a c tika ana ano tana pera ki taku mahara. He mea i hapa ito ratou take kite whenua ahe mea tika rawa kia whakaaturia ki a ratou tona mohiotanga ki taua mea. Ko te hokonga tuaruatanga ote whenua ki etahi tangata ke c tika ana pea ma nga tangata nana te hoko tuatahi c whakaatu i ta ratou pouri mo reira kahore ma nga tangata nana i hoko ki a ratou. Tetahi hoki, kahore tetahi o enei kupu whakapae i whakapuakina ite aroaro 0 te Kooti Whakawa Whenua Maori i reira hoki c huihui ana nga Maori o te takiwa katoa. 5. He boa mohio nui he hoa uaua kite mahi to nga Maori i te wa c noho ana te Kooti Whakawa Whenua Maori —ara ko Arekehanara Make —a he roia mohio nui ano to ratou. Heoti ano te mea i tautohetia c te Karauna ko nga tikanga nunui mo te whai mana o nga pukapuka tuku mo te mea mehemea i tae te mana o te tuhinga a nga rangatira i o ratou ingoa ki nga iwi, mo te whakamaramatanga i etahi kupu i roto i nga pukapuka tuku mo etahi tikanga hoki c tau ana kite katoa ara mo nga rori me nga mea pera ekore c taea te whakakore. I reira aTe Eoretana ite taha kite Kawangatanga a i ahua hiahia ano ia kite tuku atu ki nga Maori i nga mea i tika kia tukua atu ki a ratou a kahore i kaha te whakahe ate Kawanatanga ote Porowini ki nga tono. I Katapere kahore ratou i mea kite whakahe engari i pai noa atu kite whakaea i nga mea katoa i tonoa c te Kooti a i nui ta ratou awhina 1 te mahi a te Kooti. Erua nga tikanga i roto i nga pukapuka tuku i whai tikangatia etc Kooti. Ko te tuatahi ko te kapenga o nga kainga o nga urupu me nga " mahinga kai." I marara noa atu te whakamaramatanga o enei kupu ; i uru ki tenei ingoa kite " mahinga kai" nga wahi hiinga ika, nga pa tuna, me era atu mea, haunga ia nga wahi whaainga mea me era mea pera kahore i kiia na te mahi i whai taketia ai. I