3

G—3a.

nona te whenua i runga ite mea c retia ana tona whenua mo te utu iti; i tetabi ka mate te tangata i a ia te riihi i runga i te utu taimaha. Tera ano pea c whakaarohia he mea kino nga riihi roa mo te tangata nona te whenua, engari ma te tikanga kua whakaaturia i runga ake c pai tahi ai kite tangata nona te whenua, me te tangata ia ia te riihi. Kua whakaurua tetahi mea hou ki roto ki tenei pire hou—ara ko te mana kua hoatu kite Kawana, i runga ano ia i te whakaae a nga tangata c whai tikanga ana ki nga whenua c retia ana mo nga tau maha, kia whakarerea ketia te tikanga o te whakahoutanga o nga riihi Ida whakatuturutia ki te tangata iaia te utu tau mo ake tonu atu, mehemea c pai ana tera. Ko te painga o tenei tikanga, mehemea ka whakaaetia, ko te tuturu kite tangata c noho ana ki runga kite whenua ia ia nei te riihi, ko te tuturu hold kite tangata nona te wheaua ite utu tau, c mohiotia ana, mo ake tonu atu. He mea pai atu tenei i te hoko i te whenua me te waiho i te moni ki tetahi mea whakatuputupu ai, notemea ko nga tangata c whai tikanga ana ki nga whenua ka whai tikanga tuturu kite whenua, i mua atu o nga tangata katoa, kia utua te utu tau. E meatia ana, i roto i etahi whakarerenga ketanga kia whakakorea nga rarangi 35, 36, 37, 38 me 39 ote Ture ote tau 1873, c whakamana nei ite Kawana, kite whakatu i nga tangata mohio, kite kimi i te whakaaetanga a nga tangata mo ratou te whenua kia hoatu nga whenua ki raro kite mana o te Ture, engari ka whakatuturutia ma te Kooti Whakawa whenua maori tenei mahi. E whakaritea ana hoki tenei tikanga, ara, i mua ote hoatutanga o tetahi whenua ki raro kite mana ote Ture me hanga tetahi tikanga whakahaere c whakaatu ana i nga hiahia o nga tangata no ratou nga whenua, mo te whakahaeretanga o aua whenua a mua ake. E kiia ana hoki ma te Kooti c whakatuturu kia mohiotia ai pehea te nui o te wahi o ia tangata c uru ana kite whenua he mea kia kitea ai cte komihana te moni tika i roto ite utu tau mo ia tangata; a c whakaritea ana hoki mehemea ka tupu ake he awangawanga mo nga tangata c tika ana ki nga moni c puta ake ana i nga whenua c tau ai te mana ote Ture, ma te komihana c tuku atu kite Kooti kia kitea ai te riiwhitauga. E meatia ana ano hoki kia whakakorea nga rarangi 45, 46 kia hanga ho mea hou hei whakakapi. Me nga rarangi 48, 49 hoki notemea c tango ana i nga mahi a te Kooti Whenua Maori a he ahua tuarua ano hoki o nga rarangi 89, 90, 91 hoki o" Te Ture Whenua Maori, 1873." Mehemea c maharatia ana kia hoatu taua mana c te Eunanga, he mea pai atu kia whakamana te kooti kia whai tikangatia nga mea c tau ai aua rarangi, ame apiti pea nga tikanga kite Ture mo nga riiwhi mo nga Maori whai karaati c kiia ana kia whakatuturutia i tenei tau. Me whakzritore atu hoki nga rarangi 52, 62. Mo runga i nga whakariteritenga kia hanga c te Kawana i runga i nga tikanga o te Ture, he mea nui, hei mahinga i nga Whenua Bahui Maori, kia whakatakotoria etahi tohutohunga hei titiro ma nga apiha c tiaki ana i aua whenua kia rite ai te tikanga mo te whakahaere a mua. Koia ahau i whakaatu ai i enei mea hei whakaarohanga. Ko enei nga tikanga nui mo te riihitanga i nga whenua Eahui Maori: — 1. Me riihi nga whenua i runga i te mea kia tere tonu ai te puta mai he moni, me apiti hoki ki tena te whakatuturu te whakapai i te whenua i te utu reti tino pai c taea i te wa c riihitia ai, ko te nui ote utu reti me whakarite etc tikanga ma wai c whakaoraora nga mate c whakapai haere ranei; me whakaaro ano hoki kite pai ote tangata iaia te riihi, ite mea c whakaarohia ana te utu reti. Me whakarere ke nga tau c mana ai nga riihi i runga i te ahua o nga mea c whakaarohia ana kia hoatu ki runga kite whenua, i runga ranei i nga mea c mahia ai te whenua. Ko tenei pea hei tohutohunga, ma te rerenga ketanga o nga whenua c rere ke ai, ara., — 1. Me tuku te riihi whenua mo nga tau c rua tekau ma tahi hei whenua mahinga i runga i te tikanga me whakapai tuturu c te tangata i a ia te riihi te whenua i roto i nga tau c whitu timata i te tau i timata ai te riihi i runga ite tikanga kia rite kite £1 mo ia eka o taua whenua. Ko taua whenua katoa me whakapai me mahi i roto i nga tau o te riihi a me waiho he taiepa kaha i te mutunga o te riihi. Ko te utu reti hei hua tika, i runga ite mea ka whakaarohia nga tikanga katoa, mo te ritenga 0 te whenua i te ra c tukua ai te riihi. 2. Me tuku te riihi mo te whakatu whare mo nga tau c rua tekau, me te kupu whakaae hoki kia apititia ano etahi tau c rua tekau, me te kawenata ano hoki i roto kia hanga kia tiakina paitia nga whare papa c rite ana te utu kite utu reti mo nga tau c mehemea kua whakaturia cte tangata kei a ia te riihi, i mua atu ote paunga o nga tau tuatahi c rua tekau, nga whare papa c rite ana kite utu c meatia ana, kua whakapaua ranei nga moni c meatia ana c rite ana kite utu, i runga ite whakapainga 1 te whare mehemea i rokohina atu c ia he whare kei reira c tv ana. 3. Me tuku he riihi mo nga tau c rua tekau, me te whakaaetanga ano kia whakahoutia mo nga wa c rua c rua tekau tau o te wa kotahi, mehemea ia ka whakaturia c te tangata i a ia te riihi nga whare pereki kowhatu ranei c rite ana kite utu reti mo nga tau c i roto i nga tau tuatahi c rua tekau. Me whakatuturu hoki tenei tikanga c kore nga Kai-tiaki c whakahou, c whakapai c utu ranei i nga whakapainga i te mutunga o te riihi. Ko era kua whakahuatia i runga ake nei nga tikanga nui engari he maha nga mea me whakaaro i runga i tona tikanga ake, i runga hoki i etahi atu take; ako nga mea c mana ana inaianei me mahi ia mea i runga i tona tikanga ake i runga i to te tika. Me tino whakatuturu taua tikanga mo nga tangata kei a ratou nga riihi Whenua Eahui Maori i Poutini me whakatuturu rawa ki nga tangata i a ratou nga riihi i Arahura i runga i te kupu whakaari mo te whakahoutanga o o ratou riihi, notemea i whakaaria ano ki a ratou ka whakahoutia o ratou riihi i runga ite kake tika ake o te utu reti i te mutunga o nga tau c mana ana inaiauei. I runga ito ratou mahara he tino kupu tuturu tenei kua whakaturia c ratou etahi whare papai me etahi atu whakapainga tae atu ana te ritenga o aua mea ki runga ake ite £40,000 apiti atu kite moni i kohikohia c ratou mo te whakapainga ite taone. Ko te apititanga o tenei moni kite moni mo etahi atu mea ote taone no reira i rite ai ta ratou kohikohi kite £10 i roto iia £100 ote utu tau o o ratou wheuua. No reira i pawera ai nga tangata i a ratou nga riihi i Arahura i te ture o te 1873 i ruuga i ta ratou kimi ka peheatia c te Eunanga whakahaere te whakaroa i nga riihi, notemea i mohiotia nuitia ko nga.