NGA KORERO A TE KOMITI MO NGA MEA MAORI.
(HE MEA TUKU KI TE PAREMATA O TE TAU 1877. AHE MEA KII KIA PERETITIA.) [E hara ia matou i Te Wananga nei i whakamaori nga korero a te Komiti mo nga Pitihana Maori, na nga kai whakamaori pea a te Paremata. I penei ai matou kei kiia, kua nanu te aro tika o to matou roo Maori i kii ai enei kupu e matou —Etita Wasasga.] ' Ao te Kuj)u aje Komiti mo ritnqa i te Puhajpulca-inoi a Moroati Kiliaroa. Ko te tikangao tene: pnkapuka-inoi 1110 etalii raruraru ah? kai-inoi raua ko Puutu he I\.ai-hoko Whenua 11a te K.iwanatanga a e tono ana ia kia tohutohungia atu he huaralii mona. Kua whakaliaua ahau kia ki ponei atu kite Whare : I-Jiara tenei ite lino likauga pukapuka-inoi kite "Whare ongari i:e pukapuka kau ki nga Metua Maori, tetalii hoki kjiliore he korero hapai i wliakapuakina i te aroaro o te Komiti, no reira ka kore te Komiti e whakapuaki atu i t eta hi whakaaro ma ratou. „ John Bryce,
Ao te kujiu a te iti mo runga ite j>ukupitJca-inoi a JSeke he TV cth hie J/aori Rangatira. E tono ana te kai-inoi kia whakahokia ki a ia etahi wln-nua e kiia ana kei Kaikoura. Ivua whakahaua ahau kia ki penei atu kite Whare : Kahorc i taea c te Komiti tetahi mohiotanga tutura mo runga i te tono ate kai-inoi no reira i kore ai he whakaaro ma ratou. Joiin Bryce, Xomema 21, 1877. Tumuaki. Ko te Kupu a te Komiti mo runga i te Pit leap u 7;a-inoi a Ilori Kcrci Taiaroa. E tono ana te kai-inoi kia ntiia ki a ia te inoni e £6,000 ko te i-eti tenei o te whenua porowhita i Otepoti i mua atu o te karaatitanga ki tc Hupcriteneti o Otakau, a e tono ana lioki kia utua ki a ia nga hua n>o te wa i puritia ai taua rnoni e £6,000. Ivna whakahaua aliau kia ki penei atu ki ie Whare : E whakaarohia ana e polielietia aua te tiuo taunga o te whakariteritenga i whakaotia i runga i te utunga o te £5,000 ki nga Maori a i rere ke te mohiotanga o tetahi taha o tetahi taha ki nga tikanga o taua whakaaetanga. I runga i ngatikanga katoa he tnea pai rawa kia whakakorea atu nga take pouritanga katoa a e whakaaro ana te Komiti me utu ano tetahi inoni ki nga Maori ara nga reti i pukei i nma atu o te whakaputanga o te Karauna karaati tne whakatapu ranei tetahi porowhita whenua hei painga ino nga tangata Maori e whai tikanga ana ki taua wahi. Joiix IIRVCK. Nowema 22, 1877. Tumuaki. Ko tc Kupu a ie Komiti mo Runga i te Pllleapuka-inoi a Tleia Tiki. E ki ana te kai-inoi kei tetahi Pake!#, ko John Harding te ingoa te Karauna karaati o tetahi wahi o to ratou whenua 0 to ratau kainga a whakataua iho te tika ki taua Pakclia Ite Hupirimi Kooti te take he he i roto i te karaati. I whakamutua r- John Harding te whakawakanga kia ahei ai tetahi whakariteritenga ma te Kawanatanga ekore ai e pana atu nga kai-inoi i to ratou kafcga. Na te korenga i oti taua whakariteritenga e mea ana a Harding kia whakaraana te whakatannga ate Kooti. E tono ana nga kai-inoi kia wliakaorangia ratou o te Whare. Kua whakahaua ahau kia ki penei atu kite Whare : B kitea ana i runga i to fccreTo a Te Karaka i pohehetia
te whakaurunjga o tetahi wahi o tc kainga o nga kai-inoi ki ruto ki tetahi Karauna karaati ki tetahi Pakeha a no reira i pa ai tetahi tiuo mate kite kai-inoi. E whakaaro ana te Komiti na te Kawanatanga taua pohthe a nia te Kawanatanga e whakarite tetahi tikanga e whakatikaia ai. Tumuaki. Nowema 23, 1877. Ko te Kupu a te Komiti mo runga i te Pulcapuka-inoi a ELiko Piata. E tono ana te kai-inoi kia whakahokiaki a ia tetahi pihi whenua i "Wairarapa ko te take kua murua e nga kai-ruri i runga i ta ratou whakatakotoranga hetanga i tetahi raina ki runga ki tona whenna. E ki ana ia i tukua atu a Mr. Maunsell e te Kawanatanga kite uiui i nga tikanga o taua mea a ki ana ia i he te whakatokotoranga o taua raina. E ki ana te kai-inoi kahore ano kia ea noa tona mate a e tono ana ia kia tirohia e te Wliare kia whpkaotia znaianei notemea'e hiahia ana tona hoa Pakeha kite whakatu taiepa a kahore te kai-inoi e whakaae fko te take e he ana te rolve). Kua whakahaua ahau kia ki penei atu kite Whare : E whakaaro ana te Komiti he mate ano to te kai-inoi he mea tika kia tirohia e te Kawanatanga inaianei tcnu kia taea ai te whakaea tika. John Bryce, Nowema 28, 1877. Tumuaki. Ko te Kiipr a te Komiti mo runga i te Pukapuka-inoi a Renata Kawepo ma. _E whakahe ana nga kai-inoi kite Ture i homai o Te Riihi i tenei tau te take o te whakahe he he mo nga tino tan gat a i nui ake te wahi i retia kite Pakeha. Kua whakahaua ahau kia ki penei atu kite Whare : Notemea kua whai kupu ano te Komiti mo runga i te Pire e whakahuatia ana i roto i tenei pukapuka-inoi, a kua unuhia taua Pire kahore te Komiti i whakaaro e whai tikanga ana ratou kite whakapuaki kupu mo taua Pire. John Bryce, Noweina 28, 1877. Tuinuaki. Ko te Kupu a te Komiti mo runga 'i te Pukapuka-inoi a Rexes''i te Hialcai me etahi atu. He pukapuka-ii tenei na etahi Maori e noho ana i Kaikoura. E ki j t ..a nga kai-inoi ka kawca e to Kawanatanga te rerewe ma runga i to ratou whenua, a kahore e hoatn he utu ki-; ratou, e inoi ana ratou kia hoatu kia £IO,OOO hei utu i..0 te o to ratou whenua. Kua whakahaua ahau kia ki penei atu kite Whare : Ko te whakaaiu a te Komiti ko tenei pitihana i tukv.a pohehetia e nga kai-inoi. Notemea kite te rerewe e kiia nei tena ano e whai-ritengatia i runga i nga tikanga mo nga whenua o te tangata e kino ana. Na reira e kore te Komiti e mea me utu he £IO,OOO ki nga kai-inoi. John Bryce. Nowema 29, 1877. Tumuaki. Ko te kupu mo te Pire WTiakamana i nga Marena Maori. Kua tino oti i te Komiti whiriwhiri te Pire Whakamana i nga Marena Maori, a kua uiuia hnki e ratou te Tino JRoia o te Kawanatanga, ko te mutunga iho o ta ratou whiriwhiri koia tenei, kahore he tikanga o taua Pire, engari ko te mea tika me unu ki waho. John Bryce, Nowema 30, 1877. Tumuaki. Ko te Kupu a te Komiti mo runga i te Pukapuka-inoi z> Meiha Keepa te Rangihiwinui me etahi vtu. Ko nga kai-inoi e mea ana ko tc Pire whnkahacre i tiga Whenua Mnori Tuturu, mete Pire Whakatikatikn i le Ture mo nga Whenua MaoH me kaua e whakaotia i tenei
nohoanga ote Paremata, kia ahai ai nga Maori te whiriwhiri i te mahi a aua Turo mo te iwi Maori. Kua whakahaua ahau kia ki penei ata kite Whare : I te men kua oti ana Pire ite Whare, e mahara ana te Komiti kahore he take e whakapuaki kupu ai ratou. John Bryce, Till em a 5, 1877. Tumuaki. Ko te Icujpu a te Komiti mo rung a i te puJcajpuha-inoi a Tareha te Moananui me etahi atu. Ko nga kai-inoi e whakapa; ana ki "te Kawanatanga o Ta Hovi Kerei. Kua whakahaua ahau kia ki penei atu kite Whare : Ko te Komiti e mahara ana kahore he tikanga e whakapuaki kupu ai ratou mo nga putake o tenei pukapuka-inoi. J ohh Bryce, Nowema 16, 1877. Tumuaki. Ko te Kupu a te Komtti mo runga i te puicapuJca-inoi a MeiJia Keejpa Rangihiwinui me etahi atu. E ki ana nga kai-inoi ko tetalii whenua kei Wairarapa e karangatia ana ko Moroa kaore rawa i hokona kite Kawanatanga a e inoi ana kia whakaliokia ki nga tangata ake no ratou. Kua whakahaua ahau kia ki penei atu ki le Whare : Ko te whenua e korerotia nei i roto o te pukapuka-inoi he raea hoatu noatu kite Kawanatanga ite tau 1853, ko taua hoatutanga i wliakatikaia e tetahi pukapuka i te tau 187S, he mea tuhi na nga tangata i maharatia "co ratou. A no naianei ano katalii ka mahara nga kai-inoi kite whakahe i taua tuku. I runga i nga korero aTe Whatahoro tetahi o nga kai-inoi, e liara ta ratou i te whakahe mo te tukunga, engari mo te utunga i roto o enei tau ka pahemo ake nei i etahi moni ki etahi tangata torutoru nei. e ake ana ki tetahi walii o taua whenua ki Moroa. Ko te whakaaro ate Komiti, kite whakapuaretia tenei mea, ma tetahi tino Kooli e taea ai te whakaoti. Johs Bryce, Tiliema 5, 1877. Tumuaki. [Ko te mutunga tenei o nga kupu a tc Komiti mo nga pitihana a nga iwi Maori, i uiuia e te Paremata i te tau 1877.—Etita VVananga.]
Permanent link to this item
https://paperspast.natlib.govt.nz/newspapers/WANANG18780727.2.10
Bibliographic details
Wananga, Volume 5, Issue 30, 27 July 1878, Page 377
Word Count
1,533NGA KORERO A TE KOMITI MO NGA MEA MAORI. Wananga, Volume 5, Issue 30, 27 July 1878, Page 377
Using This Item
Tūnga manatārua: Kua pau te manatārua (i Aotearoa). Ka pā ko ētahi atu tikanga.
Te whakamahi anō: E whakaae ana Te Puna Mātauranga o Aotearoa The National Library of New Zealand he mauri tō ēnei momo taonga, he wairua ora tōna e honoa ai te taonga kikokiko ki te iwi nāna taua taonga i tārei i te tuatahi. He kaipupuri noa mātou i ēnei taonga, ā, ko te inoia kia tika tō pupuri me tō kawe i te taonga nei, kia hāngai katoa hoki tō whakamahinga anō i ngā matū o roto ki ngā mātāpono e kīa nei Principles for the Care and Preservation of Māori Materials – Te Mauri o te Mātauranga : Purihia, Tiakina! (i whakahoutia i te tau 2018) – e wātea mai ana i te pae tukutuku o Te Puna Mātauranga o Aotearoa National Library of New Zealand.
Out of copyright (New Zealand). Other considerations apply.
The National Library of New Zealand Te Puna Mātauranga o Aotearoa acknowledges that taonga (treasures) such as this have mauri, a living spirit, that connects a physical object to the kinship group involved in its creation. As kaipupuri (holders) of this taonga, we ask that you treat it with respect and ensure that any reuse of the material is in line with the Library’s Principles for the Care and Preservation of Māori Materials – Te Mauri o te Mātauranga: Purihia, Tiakina! (revised 2018) – available on the National Library of New Zealand’s website.