RETA I TUKUA MAI.

Wananga, Volume 5, Issue 8, 23 February 1878, Page 92

RETA I TUKUA MAI.

Ki Te Ktita o Te Wananga. E hoa, tena koe. He Panui tena na Tuhoe-potiki mas e uta atu ki runga ia Te Wananga. Me tuku atu e koe ki nga reo e rua kite Maori mete Pakeha:—Koia tenei. E hoa, eTa Hori Kerei raua ko Hone Hiana, Minita Maori, tena k'orna te Rehntainni e'rere atn u» ki Poneke kite Paremata. '■.- ■ - >; ' E hoa ma, koa tae tnai matoa kite Wai-o-hjki arani* Ahuriri kite wbakarite ite karanga a Tareha Te Moananiti ranako Renata Kawepo kia haere mai a Tnhoe-potiki kite whakakotahii a raaa ko Ngatikahungunn ki raro i ta kbraa Kawanatanga. Kua kotahi rawa enei iwi kite napai ite Tare ote Koroiif o Nui Tireoi. Koia tenei ka tubia b matoa ingoa ki raro nei ara, nga tangatahapai i te Tare.. Te Pukenui, Te Rnakariata, Te Whenoanui, Te UmnarikL Rakuraku, Rehna/Hbani Ngamr, Teketn Takurna, To TeKanaban, Tapuihiha, Makarini Waiari,HapuronaTapatn,Rangiako Kakaure, Te Haka Whenuanni, Tanakn Te Hora, Te- Waso Te Ponvrhenna, TJtiera Waikite, Hakete Tamaikofca, Te Puia Nukn, Himiona Tame, Tarahina Te Ataoaho, Te Wairiko Taratoa, Anania Te Ahikaiata, Mounn, Raogiteremanri, 1% Whennanni, Mika Wikiriwbi, Tamarau Waiari, Whatiri Te Hon, lhaia Kakahnknra, Rihipeti, Te Eketn Takurna, Te Teira Te Hnrinni, Teihana Hanai. Hoani Ngamu Teketn. Tama* whatu Taumatq, Te Kanrn, Te Kanapn, Tarakawa Te TJetrks. Kopu, Paratene Te Ahnrn, Wi Taranni, Rameka Te Boki, T« Banna, Horppapera Tawiri. Otira na nga ran e wha o Tnhoe-potiki.

To th* Editor of the Wananga. Fiiend.—Salutations to you. This is a notice by us, the tribe of Tuhoe-potiki, for you to put into the Waxakca, aa* put it into the Uaori and Jgaglish languages. The notice is this : Friends Sir George Grey and Hon. J, Sheehaa, Native Minister : Salutations to yon two : (our greetings are carriti *° J° a oa the sea breeae to-Wellington to the Parliament. Friends, we have come to .' Te-wai-o-Hiki, at Ahuriri, ia accordance with an invitation sent to us by Tareba 1» Mosnanui and Renata Kawepo, which was to the effect—that we, the tribe Tahoe-potiki, should come and be one in thought and work with the Ngatikahungunu, and the Government Col New Zealand). v Tbese tribes have become one in upholding the laws of tbm Colony of New Zealand. Hence we sign our names to tbm and we who have signed are the men to uphold the laws. Te Pukenoi, Te Rmikariata, Te Whenuanui. Te TJmuarildL Rakuraku, Rehua, Hoani Ngamu, Teketu Takurna, Ta T» Kanabau, Tapuihina, Makarini Waiari, Hapnrona Tapota, JKanginho Kakaure, Te Haka Whenuanui,, Tariaku Te HanJ Te Wane Te Pouwhenua, Utiera Waikite, Hakehe Tamaikoka, Te Puia Noku, Hiroiona Tame. . Tarahina Te Ahoabo, 9a Wainko Taratoa, Anania Te Ahikaiata, Mounu, Rangiteiemauri, Te Whenuanui, Mika Wikiriwhi, Tamarau WaiaijL Whatiri Te Hon, Ihaia Kakahukura, Rihipcu, Te Kketa Takurua, Te Teira Te Hurinai, Teihana Hauai, Hoani Kgaam Teketu, Tnmawhatu Taumutu, Te Kauru, Te Kanapu, Taiakawa Te Uetoku, Kopu, Paratene Te Aburu, Wi Taranai, Rameka Te Hoki, Te' Ranna, Horopapera Tawiri. But for the four hundred men of Tuhoe-potiki. Wai-o.H3ki, 14th February, 1878.

Ki tk Etita o ts Wamamga. Man e tnku ata teoei panui kia rongo tnai omatou boa Maori Pakeha hoki i to te hainga nw ki Porangaban nei i te white o nga ra o Aknhata, ko te take o tenei hnihuinga he pamA mo tetabi wabrae; ko Here Hami Potangaroa tona ingoa i mate ia i te 14 o nga ra o Hurae i te rima o nga, haora-o te he nui te pouri o tona iwi mona mo tona kore hara kite iwL« mate hara kore ato tana wahine. Ko nga ingoa Hapo, i hui mai, ko te Hikaopapaona ha Ngati-pohoi, ko Ngati-turanga, ko Ngati-haraiti, ko Ngaif* raukawa. hni mai kia Ngati-kere, Ngati-Hinetewai, i t9]» tua-t'ahi herxrari, be tangi. •' I te ra toa-rua, ha to a Te Bahama ki innga. 'Whakaraaaa

SomolE,^ n *±'.-?gV t atu : tefcouriimp.te mea. mate, pouri iho mo ton traana i tera tangata,* i tera tangata, i tera^amaiti »?A -^v 011, ?° ' te mea mate tnkua i rung?! te Law Waimaxam*' „ M « tatotj:i nga kupu o tetahi patmi, no V a i Da Te Harawira Tatere, ratou ko ona tamariki" JLSfft ° taUa paiJUi ' kia mau kite whakaponSS Tr™;?- tx w £ enua > me nratu ce kai waipiro. Me ara nil IrX Wat! SSSSTSSSK " ri *° hara katoa » *■ 4 e u n m u o tftijfsirsis oUßoj.r ß ' Eangatira °«* ot,T ?/5? tXDO *? e whakal »aere ai te Komiti i enei take, kitea tl5 bk , B,i ; el:epono ' wllsk,,tnturntiß ih ° ki ranga kiona W? ata a f e ' *? ana tot <>kotoru hei kai karakia, hii whak™ haere i o te whakapono ritenga mo Porangahau. Wi Patene te Rangi, Ratima Wairoa. Oahanga. Hori Taki. hok? ?^.> ok £T ha J e j whakaha "e mo te whenua, mo te iwi aota, tae atu kite whakawa i nga hara katoa o Porangahau. HetaMatua, Renata te Ao, Oah Putai Matan S i - Wiremu Hoera, Matenga Potangavos, £. lnh J. Reewi Paora, ■a-araka te Raagitaupiripiri. • v pai? kia * ika ' kia P ono ta arahi i runga i nga kupu 1 noatu e te Iwi nui e te komiti he, mahi ma ratou, me haere tonu ratou a runga i nga whakahaunga a te iwi Maori. Kola ka tuhia ki raro nei. Kupu tua>tahi. 1. Kia mau kite whakapono hei oranga mo koutou ahakoa haere koutou i nga huarahi noho ranei, e ki ana te kupu wbakarite na te whakapono i tika ai nga mahi na nga mahi i tika ai te whakapono. Kupu tua-rua. 2. Kia mau kite iti whenu* hei orangamo koutou eki ana te kupu whakarite ko te rangi tona wahi tapu ko te whenua tona turanga waewae.. Kupu tua-tpru. - 3. Kia marama te whakahaere i te iwi Maori. Kupu tua-wha. 4. Kia marama te whakahaere mo te hara whenua. Kupu tua-rima. 5. Kia marama te whakahaere i te hara nama a te Maori ki te Pakeha, a te Pakeha i te Maori. Kupu tua-ono. 6. Kia marama te whakahaere i te hara puremu, whakapae, tahae i etahi, hara atu ranei. Kupu tua-whitu. 7. Kia marama te whakahaere i te hara o te Pakeha e tango nei i te wahine Maori. Kupu tua«waru. 8. Kia marama te whakahaere i te hara kohuru a te Maori i te Pakeha, a te Pakeha ranei i te Maori. Kupu tua-iwa. 9.. Kia marama te whakahaere i nga hara nunui, pakupaku ranei. 10. Kia marama te whakahaere a enei tangata i runga i nga whakataunga tika o te hara. kaua e wkakatuara, kaua e whakahoa, kaua e riro ite hoko ate tangata kite moni, me haere tonu i runga i te kupu whakarite, mana kupu ano ka whakatikaia ai, mana kupu ano ka whakahengia ai. 11. Ko te Komiti ; ano hei tuara, mo enei tangata, kite pakeko nga hara katoa, ma te Komiti kaumatua e whakaoti. 12. Ka whai mana "te Komiti mo enei take katoa. IS. Ka' haerea katoatia e te Komiti nga takiwa o tenei Motu, kahore ana mntunga mai. E hoa ma.e nga iwi katoa i runga i tenei Motu, kia rite tahi t'atou te whakamana i nga kupu o tetiei pauui. • Hcoi nga kupli, he mea tuku atu i runga fte tika, mete pono, mete aroha, * '" "'• ApehirtJa Wtiakatiga, Raniera Kopua, Reibana' Hurepoki, Heora-;Rautu,'S.ereyini Pato, Hohepa te Tihi, Tamati B.angitaumaro, v - Matongiuru; Wi Mataa, Hami Fotangarba, HiririiMatua, Wbero TuMii'gs!, Wite r Rangi, Paora Tawfa&j -Beta Mat^/Hirini Matttilhiri." '

Kite Etita ote WananSa. Teriakoe. B korb ntaioa atu tenei runca ki ta I < S^r°* tp wakao l E WA*a*ga, heikaw^tu™?,*.*^ 0 nga Motu e rua. He whakaatu ite matenga 6 ToSa?T? Keepa Wi Kerei Takahe. He kaumatua i^JL-S^lt noa atu kite Motu o iwi ite Motu e titiro iho k! nga whakapapa i nga tupnna i puta mai ai oaatnS me ona matua, kia mohio e nga iwi i \e Motu o aSSS ki nga tupuua o taua kaumatua, he mokopuna ia na Raumano It pUna - a na £ aUl ?' he ?o*»P«ia ia na AwanuiarangL lie mokopuna ia na Hinekato, he mokopuna ia na Kopihrie mokopana ia na Marina, he mokopuna ia na TutekawanuL nana a Tutepinrangi, he mokopuna na Hikaororoa, koia te a Ra , uman ?. rau * ko R a u ™- Tenei Motu na ona iwi i noho a Patea l tena Motu, he take ano i motuhia mai ai tetahi pito. No te moenga o tetahi pito, katahi ka karakiatia ki nga atua xka o mua a no te po, katahi ka tere mai aua ika ma raro i te whenua. tikina rawatia ki uta haramai ai, katahi ka tspahia 1 waenganui o te Pa o Patea, ka whakakoaratia i raro i te whenua, puta noa, puta noa, motuhia mai ana tetahi -poti iu waho kite moana manu ai, mahae atu tetahi pito, me nga tangato ano e raoe ana, oho rawa ake tera i te moe, e tau aua tera i te moana, tangi tau kau tera, heoi, tere tonu mai 1 Kaukawa, eke ana kite taha hauaurn oTe Waipounamu huaina iho *te ingoa o taua pito ano i motuhia mai nei k-o ratea, a noho touu iho aua iwi i reira, nni haere tons te tangata, nga tau i maa atu o te whakapono, l ora ano te iwj, tae noa mai ki waenganui o te whakapono. ka ma,B katoa, ora ake koia anake te putanga kite ao. niahus iho nei ko tana tama ko Wiremu Kerei, me tona tcma, ka 29 nga tau o Wiremu Kerei, ka 26 nga tau o toua teina,, te take i kore ai e tuhituhia nga whakapapa, me nga un a Raumano raua ko Rauru, he mea kei hoha te kaitutu, kei te mohio tana tamaiti. Ko Toeko te Keepa "Wiremu Kerei Takahe, i mate ia ite 4 o nga ra o Hanuere 1878. Kua tae ona tau kite 98, heoi, kua whiti atu ia kite mate, kite ora, ka hun tena. Ko ahan te aranga mai, mete ora, koia e whakapono ana ki ahau, ahakoa kua mate ia, e ora ano ia, ko te tangata katoa e whakapono ana ki ahau, e kore rawa ia e mate, heoi tena kopu. He kupu poroporoaki na te iwi, haere atu ra e koro, haere atu ra e Atutahi, ma Rehua, haere atu ra. He Waiata. Ko koe anake ia e koro, TJnuhia noatia e te utautango, Pa, pa tere ki roto ki Poue rna e. Ka tangurua no nga rua Hine, ~-^~~ Ka mahara ai au, E koro ko te tamaiti hinaki eke, Ko nga manu tena e koro, L keke ra i te aro huri e. Tua-rua. E koro tu kino, e koro e, 1 te whakatoitoi, ka hua au e kapo nei, Kite koroki, he mate, hori ite kaokao, No te hau putanga aroaro. Ka momia tona nui ki raTo ra i. Na Wirmmtj Kebei. Na te Runanga, kei Oaro, Amuri Bluff.

Kite Etita o Te "Wananga. Teua koe, utaina atu e koe ta matou korero ki to tatou Wananga, hei kawe atu ki o tatou hoa Maori, me o tatou hoa Pakeha ite whakahoki mo te korero a te Komfti o Ngatirangipoutaka, no "Whanganui taua hapu. E Idana'A Te Aio i tana kupu ite 11 o Akuhata,'nama 31 32, oTE W-asjlsga. pukapuka 4. Koia tenei tana kupu, ko enei iwi ko NgatU tamo, ko Ngati-teika. ko Ngati-whiti, ko Ngati-hinemanu-, ko te PaneJri, kei rnnga i tana rohe e noho ana. E hoa makaore matou i runga i ona whenua e noho aua, ko o matou whenua e noho nei matou ko Patea, ko Taupo ko Botoaira,' ko Heretanuga. Eki ana aTe Aro, he tangata tuturu,. ia no ajnatou whenua. E hoa ma e hara ia i te.tnngata tuturu no a matou whenua, ko matou ano te rangatira 6a, matou whenua. Eki ana a Te Aro ko Whanganui toah a\va, "kotahi rau ma. whitu ona rangntira, taniwha" . toriii atu, r ko'ta matou utu'ind tenei korero., E hoa ma e mohio-ana nga inanu o uta, nga manu o ; !w-aho, ina sMatene ko tenei -awa Wha'riganui 'he" toitoi,' he' paaokoxwko l

- knpTi »r lrr> Turn* anftlrn tt>i i nga, jtflat» k . i nga karu tt te moan a, ko tenei tangata ko 'le A&e riahaba ana la i nga whenua i nga katatt ki © ngpriwi ranjjatifa moria, "no "Waikato tera ki ko 3 ? "j ko nga whakatattfei katoa i roto o tana ?anui, no ngawi ke~, ina ia tona whafcnt auki, ehcpeheJTieke. kaore ona whakat*ttki i rite uifl, ko-Ngati-tama.-Kaiaprangi. lua-rua, e .g&akaatea tS^^§JffiiaJ9JS«S*s la a Hauraoetahang§,.Jcia .btere tua-toru ko te *"E 'kore e taea te wnakaboKi, tera atuetahi e te tuhi atu, he nui rawa. Bki ana ate Aro,. na' ana i whakapai te aojkatoa, ta matou kupu mo tenei, ko te Karaiti, na ana i whakapai te ao katoa. Bki nei aTe Aro he ringa whakawiri poro-kaki tajqgata tona ringa. Ta matou ntu m6Teneikbreroko'WTrangatira tangata o Te Aro, ko Te nataku rincra ringa i whakawiri, tua-rna kapaearau ia kite one i o «; pan ana ia i a Ngati-raukawa, na te nui otoku triana, kaonTtana tangata rana ko tona papa, eki nei ia, na ana i hoiuai tona me tana paina hei rahni moku. Ko ta roatou ntu mo tenei, kaa tn noa atn ta matou rahui ki runga ki a ia. Ko Te Ahirara, te tua-rna ko Mnrewa, e mau nei tona whakatauki i te raTangi i raro nei, ngarewa nga q Rnn<ripV» E ta e Aro e hara koe ite toa taua no o tupuna, me to papa, he whaiwhaia tau riri i mohio. Eki nei a Te Aro, i kite ia ia matou e mahi tera hoiho ana, ta matou utu mo tenei, ko matou tona rangatira, ina hoki tana waiata mo matou i raro iho nei e Ihu aroha ina mai ahau ra whakaorangia i tenei mate nui, he tono hipi mana kia hoatu e matou a e tono nei ano. B hoa kei whea ton rangatir'atanga i runga i enei korero. E hoa kaore ano i ea noa ia koe ta matou panui a te Nowitini utua mai ano he tika tonu hoki taua kupu whakarite a matou mou ko te heke koe ote Nowitini, kite kore koe e kaha kite utu i ena korero me mutu rawa tau korero mai, he whare hoki koe, e kore koe e tan hei hoa korero mo nga iwi rangatira, titiro i ana ki nga korero mou i runga ake nei. E hoa e Aro he ana puare noa to korokoro kua hianga ki o ngutu, ko te wai-whakamate o nga nakahi, kei to arero e ki ana to maogai ite kanga, ite taunu. Ko waewae e horohoro ana kite whakaheke i te toto, heoi ano. NaKingi Turoa, Na Te Haumokai Kaimanawa, Na Karaitiana Te Rango,Na HorlmaTe Ahunga, Na PirimonaTJrukahika, Na Retimana Te Rango, Na Paramena Naonao Tuterangi. Otira na te Komtti o enei iwi katoa.