RETA I TUKUA MAI.

Wananga, Volume 3, Issue 51, 23 December 1876, Page 481

RETA I TUKUA MAI.

Kite kai tuhi o Te Wananga. Kai hoani, kia Taiaroa. kia Karaitiana. kia Hori Tawiti, kia ora tonu koutou, katoa. E pa ma, he mihi atu kia koutou, UNKNOWN mai na i te Paremata. e mahi nai etahi Ture. hei u-hak:iura. hei whakamate mo te iu-; nui tonu. teaei te tangi r.o; t" a-a. j to tatoti M:;i:ta. m > tana Pira i :na;:a mai Hirini. E [ a ir.a. ivi:i k;m:i to r.i-a:. : taua reo k:no. tenci te ora atu nei i*: ;'.Ltaix:L-» tv. o ~e re to to koutou boa o U>jri EZerei, me h -.'l Mem 1 e p-: te Motu. Mo te Motu katoa tone: te kupa e ura at-,: ko te ku;n; kotahi a to koutou lukuivna i k: : kite aroaro u te Wkare. Tua-rua, ko te ki a \\ :':ka 1 rut.) ; te :iru:iro o te \\ hare. : k; tie: ia kite rite itori Kere: l '-vnakataKOto a:, ara. k: tana lioki, tena c iiovc te w:;a\v:;a; Ki teuei Motu. pa ma. he pono taua

ft.tana Ifc&oa kite kore hoki e rite, ka rite kite kupu a SaMttlana i ki ra ia,kua tangi te pu. Xpa e Tawiti, tena koe i runga i o tatou mate, e pa nui ata tescMxi o toka ngakaa i a korua ko to matuako Hirini e noho mail na i Poneke Qa» i runga i toka aitua, e taea hoki te aha, tetahi kaore kortia e kofcahi *aft ko tou matua ko Hirini. Ko tetahi poazi tena, kaati te mihi.' Ka tu he kupu. Epa ma, kanui te whakawhetai o Ngapuhi kia koutou e whawhai mai naki te ora _mo te Mota nei. . Heoi ano Te Ngapuhi e kore e wfcakawhetai ata kia koutou, ko Te Ngapuhi, o rnatau ana ano koutou, na Tatoti ko te kai ke i tangohia i te mangai o ia tangiata, oia taihgata ete Kawanatatiga. Otiia, he torutoru kite kore e whakawhetai atu kia koutou, ko te nui o Ngapuhi kei to hapai i ta koutou i ki nei, ka he nea mahi a te Kawanataa«V ara, aana Tore. Heoi nga waahi korero kia koutou. Na Te Matenga Taiwhakga.

Kits Etita o Te Wanasga. B boa tena koe, tokua atu tenei panui kia Te Wananga kota'feenei ngs kupu paauitanga. Kia Raukawa katoa i te talriwa o Kapiti, mete takiwa o Waikato. He whakamarama kia tiilo momc ai koutoo, ko te panui a Te Aluera Te Amohau raaa ko Xiharoa Te Uremutu ite Xupepa o Te Wananga e ki oei. ko> karangatia te hoi mo Raukawa. mo Whakaue e Maihi Tupana kite Pukeroa i Rotorua. N»,kia xongoznai koutou, kaore a Ngati "VVhakaue e noho i Ohinemutu, i mohio ki tena karanga hni, no te mea e kapi ana to Maehe 1877 e haere ake nei i ona raru raru ake. B Raukawa, ata whakaaro Tnnrifra Ko te Pukeroa te kainga, ko Whakaue te tangala, na kaore au i mohio, kaore i roajjo, kaore i kite, i tena karanga hui, heoi nga kupu. St Te Komiti o Ngati Whakne. Bettare Te Poknataa. Pirimi Te Pono. Itnpu Te Wbanoa. Hamuera Ngawene. Pamika NgaJrornhuru. Petera Te Pukuatua. Bopata Koroksi. Niramona Te Korekore. Hetxu Tokeaitua. Okiwi Te Konui. Taekata Te Ngahae. Patanni Poihipi. Ngapera Te Rangiaohoora. Te Umanui. Pera Te TTmaaoi. Pabiriko Toma. Porxi Te Kaisgama. Moke Aterea. Toma Mataiawhea. Peiwiki Te Wharekiri. Ohinemntn.

Ki Te Etita o Te Waxaxga. E hoa tena koe :—Kua tae mai te panui o Te Wasaxga. Si an, e pai ana. Heoi tena. Tenei ano tetahi kupu bei tuku atu ki Te Waxaxga hei tuku ki nga iwi e rua o te motu. hei titiro maratcu. e whakapaiana ahau ki nga kupu ote panui a Hoani Nahe, tae ana mai tetahi wahi marama ki au. E hoa ma, katahi te i aroha kite motu, mehemea pea i tapiri atu he tokorua. °He tokotcru ranei. ka mahea te kohu i tenei motu Heoi tena. •He kupu ke tenei, he wahine, ko Mihihi Tuate, e mahi taku ta ana ia mo nga turoro o Whakataane. ko te Rata a te Kawanatanga, kaore e kaha kite tirotiro i nga turoro. tena ko taua wahine, nui atu taana kaha kite kawe rongoa mo nga turoro ; tana noni e pau aua i te hoko rongoa e £2 Otiia tae atu kite £5 i roto ite marama kotahi mete hawhe. He Horihuri na aku, kia whai whakaaro te Kawanatanga ki tenei wahine ; ko te take. He rua no ana mahi. mahi kura, mahi takuta, erua ia. Heoi tena. He kupu ke tenei ko nga wahine o Whakataane. ta ratou mahi, he r&ranga potae kiekie. he kimi oranga mo ratou, nui atote pai o ta ratou mahi, ko nga Pakeha me nga Maori e hoko ana ; ko te utu a tetahi wahine mo te potae he potae Kiekie 4 hereni, he mea ano 3 hereni, he mea ano d hereni, he mea ano 1 6 kotahi hereni mete ono kapa. Heoi ng% kupu kia koe. Na to hoa aroha. Na Karaxema Ta"whio. Whakataane.

Kite ETITA O TE Wananga. E boateca koe, he vrhaka utu naku i te panui a Tamati. Hsplmana, tona kainga ko Ohiwa Opotiki, i tuhia e ia ki Te Waka Maori, nama 21. Ko Akuhata te marama 19 1576. tcnS'knjro tustahi he ui nana ki nga tangata o te Motu nei",

mo te hui 5 tu nei ki Pakohai, i te Maehe kua hori ake nei, mo te kiinga he Paremata mo te motu nei, ki ana aia, te pai ranei, he kino ranei he tika ranei, he raru raru ranei, ka utua e ahan. E hoa kaua koe hei ui ki taua mahi a Kahungunn, e kimi ana hoki, kei whea rate tika, kei whea rate he, koia ten a mahi 1 ara ai i nga tangata mate o enei whenua, o Heretaunga o Wairarapa, haunga hoki koe, he tangata ora koe, e ai ana hoki ou whakatauki. ko te A:awa mangai nui.ko Hihana, kaua koe hei whakahe ite mahi a enei iwi, man ano e kimi tetahi mahi man, ka tika tau mahi koia tena na tatau tahi, kaore hoki au i te ki atu kia kore koe e tae mai ki taua mahi a matou, ma tatou Katoa hoki taua mahi, me haere mai koe ki konei whaka he ai torero ai i aua mahara. Te tuarua ona kupu. He whaka tauaki na ona Kahika tenei, kx te akina te waiu, ka puta mai he pata, kite akina te ihu, ka puta mai he toto, kite akina te riri ka puta mai he whawhai. Ka utua e ahau. E hoa e Tamati, engari ou tupuna i kite wawe i te ai waiu, i te pata, me to mohio hoki ki tena whaka tauaki, mo te toto, mo te whawhai kei tawhiti noa atu ena mea i a matou. i enei iwi, e kore matou e tae wawe atu ki ena mea. mete mea nei kei raro koe kei te reinga e korero ana i enei kupu. Katahi ano pea koe ka ako kite korero. i pohehe ai koe kite whakaputa i enei kupu e toru. kaore pea ia koe i rongo i taku whaka tauaki. e waiatati ana. Ite whakairo ra na hau o Kahungunu. E tae ko koe anake te tangata i mahi i tena mahi i te pata Pakeha' kainga ana e koe nga kanohi o te "Wakana, kainga ana e koe nga kanohi o Hohepa i te Tapiri. Kei whea taku mahinga pena i mohio ai koe ki o whaka tauaki moku, e ware e ware. Te tua toru ona kupu. Kei whea ra he moni a tenei iwi ate Maori e huihui ai ki te wahi kotahi, whakahaere ai i tona Motu. Me tu whakahihi ranei tatou kite Kawanatanga, ka he tenei. E hoa, me whakaatu mai e koe. Mehemea, pena ai au hui i to a kainga, ka kite koe i te moni kakaranga hui koe man, e Eai ana kia tika ai hoki tau korero, ko taku karanga hui make e pouri te take, e hara ite mea he moni te take, kaore. he pouri tonu ki nga mahi a te Pakeha, ara a te Kawanatanga, e ki nei koe he whakahihi ta tatou kite Kawanatanga. 'e hoa. e mahara ana ahau he mahi Pakeha, korero atu ana, korero ana mai, he mangai, he mangai, katahi ka kiia e koe, he whakahihi, kaore ano matou i mohio ki tena mahi kite whakahihi. Engari ko a matou mahi e mahi nei, e mahi ana i runga i te Ture, kaore i te whakahi. ko koe pea te tangata mohio ki tena mahi kite whakahi. Te tua wha ona kupu. Engari me tono e tatou kite Kawanatanga kia homai ko te Porowini ote takiwa kite tangata Maori, katahi ka tika, ka utua e ahau. E hoa, koia na hoki taku mea i kiia e ahau i runga ake nei, e mahi koe i tau i kite ai, kaati to mahi whaka he, tahuri mahia ta to ngakau i kite ai, kia tu pono koe ki te tika. kei konae takoto ana. mau ka tika, hapainga mai ki runga. Tu tua rima ona kupu. Ko teuei taonga ko te hoko whenua. ko te rati whenua, e kore e mutu. kua oti hoki te tuhi tuhi, ko te aroha kite moni te pu take o nga kino katoa. Ka utua c ahau. Ka rua hoki nga arero o tangata nei, naana hoki i kii. kei whea ra nga moni a teuei iwi a te lltori, e hui hui u-_-i kite korero mo tona Motu. ka tahi ka hoki. Ko te moni te putake 0 te kino : e tama te watia i raro iho i :c ihu hupe. I a koe anake au mahi c Tamati Hapimana. ka rua he ingoa iriiri anake. E mohio ana pea aku hoa Kite tikauga ote tono a Ngati-kahungunu. ki a Te Kuini, kia tirohia mai u tatou mate, ko ahau kei te pohehe, te take, na tatou auo te he, e hara ite Kawanatanga raana i tango i tatou whenua, engari na tatou ano i tuku atu i riro ai. he hiahia kite moni. Ka utua e ahau ? E hara koa e taku hoa. he putanga maraaoa ki waho. ko rawa hoki i kiia ai hei mataa kia tatou Te Kuini, hei tamariki tatou maana. Me pehea ra e koe enei kupu, ko matou anake pea i rongo i enei kupu. na kct:ei hoki pohehe noa ake nei kite tangi atu kite matua. Ka tahi na ano ki a koe me Kuini noa atu i konei. hua atu me mahi pea e kitea ai ena mea katoa. kaore matou e tono ana mo ni_-a whenua i ata hoatu kia Te Kuini. kei te takoto tika tonu nga whenua 1 hoatu ki aia i rnua. ko nga whenua i riro pohe'ne i naiauei. ta matou c mahi nei. Ko te tua w'uitu ona kupu He aha koia te pai o te Maori kite haere ki roto i te Paremata noho ai, mehemea ko nga timutimu o Takana kaore nei e mohio kite reo Pakeha. ka tika kia mutu t<> Maori te haere kite Paremata. me hoki ma: tatou k: waho :.ti mahi atu a:. Ka utua e ahau.

E hoa, kaati te korero mai i tawhiti, mau tonu e haere ki o ratou taha ki atu ai eta. mo mutu to mahi Paremata. ka rnutu ki tena. ka uaere ki tctahi o ratou, kia pan katoa ia koe a, whiti atu ana koe kite ra Motu. Kai reira to taxna hei kawe atu i o mahara kite Paremata, eki ana hoki koe, me mahi atu i waho kaati, kakawe ai kite Paremata. ma moko-puna e kawe ma tau kaki. E lioa. engari nga tiniutimu o tou kainga korero Pakeha mai ai kia koe, no muri pea ito haerenga mai nei kite Pooti mo Mita Hikairo, i mohio ai koe, he kino te Paremata, ina hoki ka tahi ano koe ka kite i te ne. E tama te pura, ka tahi ano ahau ka kite ite ao marama, ko tahi hoki to konei tangata ko Parirekena te ingoa. he tangata mohio kite apu kai maana, ko tou tu hoki tena ko te ■ware, he aha koa he Rangatira koe, na to mahi taunu koe i Tare ai, e ware, katahi ano ki a koe whanau tonu atu te taugata. Mahi tonu atu -whaka to tonu atu ite rakau, kai tonu atu i nga hun, i a koe auake. neoi. _ , Maxaexa Tixikieuxga. Pakovrnai Ahuriri.

Kite Etita o Te Wanaxga. E hoa tenei koe, kua tae mai te p*mui o te Wanaxga, heoi tena. E hoa. utaina atu taku reta kite Waxanga hei hari atu ki nca wahi katoa o te mutu, hei tiriro ma nga hoa Maori Pakeha hoki. Tenei te take o taku ret:, ka tukua atu nei. he whakapai naku kite panui a Hoani >%ahe i tuku mai nei ki nga wahi katoa. ote motu : e ki ana taua panui, e hiahia tonu ana ate Kawana kia ki to ia Tawhiao. Ko te kupu tenei a Hoani Xahe. menemea ka waakahokia nga whenua i riro i runga i te ran patu kia Tawhiao. ka kit* Kawana ia Tawhiao. heoi tena. Tenei te kupu a aku hoa. mo te tikanga 0 taua panui. Kei runea ko Akima Tekepa ae. e whakaae ana ahau kite panui a Hoani Xahe i tuku mai nei ki nga wahi katoa o te mutu, no reira ka rere taku kupu kia ora koe mo te motu nei ma te Atua taua e tiaki. Kei runga ka Haora Timutara. e whakaae ana ahau kite panui a Hoani Xahe i tuku mai nei ko nga wahi katoa o te motu e ki nei taua panui, ko nga whenua i riro nei i runga i te rau patu me whaka hoki mai kia Tawhiao. no reira ahau ka ki, kia ora koe e Hoani Xahe ma te Atua taua e tiaki. Kei run;?a ko Hoari Kerei. e whakaae ana ahau kite korero a Hoani Xahe e kei nei me whakahokia nga whenna i riri i te rau o te patu kia Tawhiao ara ki nga iw; nona nga whenua 1 riro nei. i te rau patu. kaore hoki he tikanga i riro ai aua whenua. E mahara ana pea te Kawana mo tc whawhai mo te kohuru ranei i riro aua whenua. Taku kupu. kua rite te •whawhni V : te whawhai kua rita te kohuru ki tancata nana i uoh-ru. ko te whenua kua takoto noa iho. heoi ka~nui taku whakapai mo te korero a Hoani Xahe. E hoa ma. e ncra Mema Maori e noho nei 1 te Faremata. ko te tu korero tenei ma kotou, kei a Hoani Xahe heoi tena. E mca ana ahau. mo te korero a Hoani Xahe kia kaha tana hapa i tana korero mo nga tau c haere ake nei. kia tae kite pono. Heoi ano te korero a aku hoa. Heoi ano a kupu kupu kia koe. kia ara koe. ma te Atua taua e tiaki. Xa to boa aroha Xa TIFE>-£ Hotsne. Xo "W'hakataane.