Article image
Article image
Article image
Article image
Article image
Article image

TE RUNANGA O RUNGA,

Taitei, 21 o Hepetema, 1876. NGA HOKONGA WHENUA MAORI. Ko Mokena Kohere itu ki runga kite whakamarama i te kupu e tu ana ki tona ingoa mo nga apiha a te Kawanatanga e hoko whenua nei i Niu Tirani. Ara, mo nga whenua kaore ano i ruritia, kaore ano hoki kia whakawakia i roto i te Kooti "Whakawa Whenua Maori. Ki tona whakaaro kei waho o te Ture te Kawanatanga e mahi ana. Na reira i puaki ai ia ia tana korero. E mea ana tona whakaaro me mutu nga mahi penei. Kua rongo ia e kiia ana kua puta he raruraru i runga i te hoatutanga o aua tu moni. No reira ia ka whakaaro me whakamutu aua tu mahi. Ko te motini (ara ko te kupu) tenei i kokiritia e te Mokena kite Eunanga, ara, "Kite whakaaro o tenei Kauniliera, ko te mahi a te Kawanatanga e tono nei i nga apiha kia haere ki nga takiwa Maori mete hari atu i nga moni taunaha mo runga i nga whenua kaore ano i whakawakia e te Kooti "Whakawa Whenua Maori, e he ana ki ta te ture, tona mutunga he raruraru nui, he heke no te toto pea." Ko Wi Tako Ngatata i whakaae ki nga korero a te Mokena Kohere mo aua whenua kaore ano i ruritia, mo nga moni hoki e rimapauna, £5, te kau pauna, £lO, i hoatu ki nga Maori kia tuku ai ratou i aua whenua. Kaore pea te Kawanatanga e whakaaro kei te whakatakoto ture ratou, a kaua ano hoki ratou e takahi i aua ture. Kihai i tika te mahi ate Kawanatanga ki nga Maori. Eki ana nga Pakeha kei te mahi he nga Maori, otira ko nga Pakeha e mahi he ana. Na, kaua te whenua e riro i runga ite utunga ote rua pauna, £2, me nga" moni pera. Kia tika te whakahaerenga; kia tika te utu o nga whenua e hokona ana ete Kawanatanga. No reira ia iki ai, me mutu te mahi he a nga apiha ki nga takiwa Maori. Te take i hoatu ai aua moni e nga apiha a te Kawanatanga he mea kia riro he ai nga whenua a nga Maori. I kite ia i tetahi mahi penei ite tau 1873. He nui te raruraru e puta ana i runga i te haerenga 0 aua apiha a te Kawanatanga ki nga takiwa Maori, e mea ana hoki nga Maori he mahi he ia. He ture ke i ate Pakeha nga ture i whakahaerea kite taha Maori. No reira me ata whakahaere i aua ture. He ture ke mo te Pakeha, he ture ke mo nga whenua. Kua rongo ia he ture ke kei te Pakeha. Kaore ia e kite ana kotahi tonu te ture mo nga iwi e rua. Ki tona whakaaro kia kotahi tonu te ture hei whakahaere 1 tenei wahi. Kotahi tonu te iwi kei Niu Tirani, otira kei te he te whakahaere kite Maori. Ko Kapene Pebeiha i ki kua rongo ia ko tetahi wahi wheuua i uru ai a te Mokena Kohere kua whakawakia iaia e ngaro ana kite Kaunihera. Na, e kore e peratia tetahi mema Pakeha o te Kaunihera, a ka tohe tonu ia kia kotahi ano te turanga o te Maori raua ko te Pakeha ite aroaro ote ture. E kore hoki e ahei *te tangata kite tainana iaia (i a Kapene Pereiha) ki tetahi Kooti i te wa e noho ana te hui o te Paremete. Ka mea tona whakaaro kia ata uia taua mea, no te mea kua rongo ia i nui te pouri o te Mokena Kohere ki taua mea, a ki ana kia whakarerea e ia tona turanga i roto i te Kaunihera, a ka pouri n°"a mema katoa ki tena me he mea ka pera ia. Ko Takuta Porena i ki kaore ia e mohio ana kite pewheatanga ote mate e korero nei a Mokena; kihai

i marama ki a ia i i n nga i nga kupu o te motini kua panuitia nei, kaore lioki i marama ki nga korero a te Mokena. Engari e mohio rawa ana aiame he mea i kawea ete Mokena tana mea kite aroaro ote Minita mo nga M!aori, te tangata i a ia taua mahi lioko whenua e tiaki ana, penei kua hohoro ia te kite i te ora me lie mea kua pa lie malii lie ki a ia, ki ona hoa ranei, i runga i nga malii hoko wlienua a te Kawanatanga. # Kua mohio ano nga mem a ki ta te ture e tu nei inaianei lie mana poka ke atu to te Kawanatanga kite mahi hoko whenua Maori; ara e kore nga apiha ate e peratia mete tangata noa atu, e kore e whakahengia ta ratou mahi ki nga Maori kite hoko whenua i mua o te whakawakanga o te whenua i roto ite Kooti Whenua Maori. Engari kia oti ra ano aua whenua te whakawa i roto i te Kooti "Whakawa Maori katahi ka whakaotia te mahi. Kaore ia e mohio ana kua tae ranei a te Mokena ki te Minita mo nga Maori korero ai mo taua mea, kaore ranei. Kite mea kaore ano ia kia pera, kite mea hoki ka whakarongo ia ki tana akoranga (ki ta te Porena), me tango atu ia i taua motini (taua kupu), me pa ia kite Minita mo te taha Maori, a kite kore e kitea e ia he oranga mona i a ia, me hoki mai ia ki te Kaunihera me ana korero ano ; a kua mohio rawa ia, ko nga mema katoa e whakarongo ana ki ana korero ka pai katoa kite whakaora i a ia. Ka korero ano etahi mema mo taua mea, muri iho ka whakaae te Mokena ki nga korero a te Porena, ka mea kia tangohia mai e ia tana kupu i whakaari ai mo taua mea. Heoi, whakaaetia ana kia tangohia, a tangohia ana —ara whakarerea ana.

This article text was automatically generated and may include errors. View the full page to see article in its original form.
Permanent link to this item

https://paperspast.natlib.govt.nz/newspapers/WAKAM18761107.2.7.3

Bibliographic details

Waka Maori, Volume 12, Issue 22, 7 November 1876, Page 272

Word Count
995

TE RUNANGA O RUNGA, Waka Maori, Volume 12, Issue 22, 7 November 1876, Page 272

TE RUNANGA O RUNGA, Waka Maori, Volume 12, Issue 22, 7 November 1876, Page 272