HE WHARANGI TUWHERA.

Waka Maori, Volume 12, Issue 4, 22 February 1876, Page 41

HE WHARANGI TUWHERA.

Ko nga Pakeha matau kite Reo Maori e tuhi mai ana ki tenei nupepa me tuhi mai a ratou reta ki nga reo e rua-te reo Maori mete reo Pakeha ano. Ki a te Kai Tuhi o te Waka Maori. "Waipoua, Hokianga, Hanuere, 1876. E hoa, —Tena koe. Kite pai koe mau e uta aku kupu mania nei ki runga kite Waka, hei titiro ma pku hoa Maori. E hoa ma, e aku hoa aroha, e noho mai nei i "Waikato puta atu ki etahi atu takrwa, tena koutou katoa.

B whakamoemiti atu ana ahau ki a koutou mo ta koutou mahi Kuru Teraepara, ara whakamutu i ta koutou kai i te waipiro. Koia pu ano tena, ko te iikanga e marama ai te huarahi kite whakapono ki te Atua. He tini nga raruraru e puta mai ana i runga i tenei kai, i te waipiro ; he tini nga tangata o tenei awa, o Hokianga, kua ngaro atu i tenei ao, i haere he o ratou wairua i runga i te mahi a taua kai, ate waipiro. Ko Paniora, ko te Eo, ko Tupari, na te waiDiro katoa enei tangata i mate ai. Tena hoki e nga iwi o Niu Tirani, e ara, e ara! E ara tatou ki runga kite kimi whakaaro hei rapu i tetahi tikanga e ora ai tatou. Titiro ano hoki tatou, he tokomaha o tatou kaumatua rangatira kua matemate atu nei ratou i tenei ao, kihai nei i ata rite o ratou tau, he tini ano hoki nga taitamariki o ia wahi o ia wahi e matemate ana. Kite whakaaro iho na te aha te take horo ote tangata i matemate ai; na tenei kai kino ki taku mahara, na te waipiro, i horo ai te matemate o tenei iwi, ara o te Maori. Titiro tatou ki tenei iwi kite Pakeha; he takitahi rawa nga taitamariki Pakeha e kitea ki o tatou takiwa e matemate ana. Taku titiro ki tenei iwi kite Pakeha, pakiratia ana te upoko ka tangphia tona wairua. Tetahi, e mea ana ahau me mahea te huarahi e marama ai, te huarahi e tika ai tatou te whakapono kite Atua. E tomo nei tatou kite karakia kite Atua i te ra Hapati, a ihiihi ana te ngakau i te rongongaatu e kauwhautia ana nga kupu a te Atua e te minita; a ka puta mai nei tatou ka tomo ki nga whare kai waipiro i te Manei o te Wiki, ka kai i te waipiro, i taua ra kua mutu rawa te whakaaro kite ihiihitanga o te ngakau ki nga kupu a te Atua kua korerotia ra i te ra Hapati; ka homai ano hoki he whakaaro mo te tangata i taua ra, he whakaaro pohauhau, he korero kino, he aha, he tini noa iho no nga mea he e puta mai ana i roto i taua kai kino nei. Kei riri mai koutou e hoa ma; he whakaatea kau ake tenei, kia marama ai he rerenga mo te whakaaro oia tangata oia tangata. Ko te pono koa ko te aha ? Ko nga kanohi kau kia kite me nga taringa kia rongo i enei korero ? Ko taku tino whakaaro tenei, me whiriwhiri pono a ia iwi, a ia iwi, kia penei mete mahi a "Waikato e mau nei a ratou korero i te Waka o te Nama 21 —kua oati pu ratou kia kaua te waipiro e kawea ki o ratou takiwa. Hei konei mutu ai aku korero whakaohooho i nga iwi, engari ka tautoko ake ahau i te pitihana a Waikato. Na to hoa, Rfa Taeimoana.

Ki a te Kai Tuhi o te WaJca Maori. Hotereni, Hauraki, Pepuere 5, 1876. E hoa, —Tena koo. Tukua atu ena kupu e koe ki te WaJca Maori hei kawekawe atu ki nga iwi Maori katoa o te Taha Pooti Whaka-te-Eato. E hoa ma, e nga iwi, tena koutou. He mini tena naku ki a koutou ka tukua atu nei kite Walca Maori hei kawe atu kiakite koutou. Ka nui taku whakawhetai ki a koutou ki nga iwi ke i tahuri mai nei ki te whakanui i a au. Ko ta koutou, ko ta nga iwi ke nei, whakanui noku taku e hari nei. E kore e koaina e taku ngakau te huringa katoatanga mai o oku iwi ake i Hauraki nei kite pooti iaau i runga ito ratou mohio nui ki a au; na konei i nui atu ai taku whaka"whetai ki era iwi ke atu, kihai nei i mohio ki a au, i taku whakawhetai ki oku iwi ake e mohio nei ratou ki a au. Ahakoa te kore ai au e tu, ka mahara tonu i a au tenei mea—e kore e warewaretia e ahau. .Otira e kiia ana ano e te Tuhituhinga Tapu, i te kupu a •to tatou Ariki, e mea nei:—" E Tamati, na te mea i kite koe i ahau i whakapono ai koe ; ka hari te hunga ki.hai nei i kite, otira i whakapono." Tera pea etahi ,o nga hoa e ki mai kei te koa ahau mo tenei whakanuinga a nga iwi i a au. Kaore

ahau e koa ana, engari ka nui taku wehi ki tenei mahi nui kua tukua nei ki a au. E hara hoki i te mea hiahia naku ake nei kia tu ahau ki.tenei mahi, engari na nga kaumatua o oku iwi ake i Hauraki nei ano. He roa ano te whakahaerenga o tenei korero, he maha hoki aku whakakahoretanga ; hapainga ana e ahau he tangata hei pooti ma ratou, heoti kihai i whakaaetia, tone tonu ratou ki a au. Heoi, i runo-a ite tohe ate iwi, tukua ana e au kotahi kupu hei whakahoki mo te patai ki a au, koia tenei te whakahoki:—"Ki te kaha rawa koutou, e kore ahau e takahi rawa ite iwi." Me taku mahara ano e kore e tu he tangata ina tenei moana, ma Hauraki, koia nei hoki te moana iti rawa o tenei inotu—ara o te ngohi ato koutou tupuna a " Maui." He nui ano ia no taku wehi ki tenei mahi i penei ai ahau. Ko te putake ano ia tenei i rere ke ai tenei pooti i to te Pakeha me etehi atu Maori e pootitia nei, koia tenei he wehi noku. Ta te Pakeha ritenga pooti, he whakapuaki wawe i ana whakaaro i mua atu o te pootitanga, me etahi kupu rupahu mo tenei mea mo tera mea, ka taea e ia nga mea katoa te tohe. Ara hei kupu whakawaiwai e huri mai ai nga pooti o nga iwi ki a ia, kite tangata e whakaputa penei ana i ana whakaaro i mua atu ote pootitanga. He pera me ta te Pakeha ritenga pooti te mea i tonoa mai nei ki a au e te waea a etahi o nga whanaunga kia whakaputa wawe ahau i aku whakaaro i tauke. Mehemea i haere tu tonu ahau ki tenei mahi, kaore aku wehi, penei e kite wawe nga hoa i hiahia nei kia rongo i nga whakaaro i tauke. He tohu tonu tenei ki a koutou, e nga iwi, to koutou korenga e rongo wawe i aku whakaaro, ara i te nui o taku wehi ki tenei mahi nui kua tukua mai nei e koutou ki a au. Kaore rawa aku wehi mehemea ko Hauraki nei anake te wahi ka tu nei ahau. He ahakoa mo tenei hiahia o koutou e nga hoa i mea nei kia rongo wawe i aku whakaaro, e pai ana kia whai kupu ahau mo taua hiahia o koutou, he mea hoki kua tukua wawetia mai o koutou pooti moku i mua o to koutou rongonga i aku whakaaro. Ka mea atu nei ahau ki nga iwi katoa i pooti ki ahau, me nga iwi katoa o te takiwa ka tu nei ahau, me nga iwi Maori katoa o nga motu kua huaina nei ko Niu Tirani, mehemea ka tu tuturu ahau mo tenei takiwa, ka meatia e ahau nga mea katoa a te iwi e tuku ai ki ahau, nga mea e maharatia ana e ahau e whai putake pai ana ki nga iwi Maori katoa atu puta noa i enei motu. Otira, e kore e totohetia e ahau tetahi mea e kore nei e mohiotia e ahau. Mo nga tauwhainga a te Pakeha ki a ratou ano i roto i te Paremete, penei mete totohe ite Paremete ka mahue nei, kaore au e whai tikanga mo era mea ki taku whakaaro ake, he kore noku e mohio ki a te Pakeha whawhai. Kaore hoki ahau e mohio kite Porowini kite Huperitene, kite Koroni kite Kawanatanga ranei. !Na konei ahau ka mea kia kaua ahau e rere kuare atu ki runga ki era mea, kei pera au me te ika e rere kuare nei kite maunu, te mohio he matau kei roto. Ta te mea he Pakeha etehi he Pakeha ano etehi; kaore he ritenga e piri ai ahau ki etehi. e wehi ai ranei ki etehi. Rite tahi hoki kite ahi raua ko te rino. Mehemea ko te ahi kei raro ko te rino kei runga, e arai ana te rino i te wera o te ahi, H te wehi te tangata kei wera ia i te ahi ka peke ia ki runga i te rino hei arai kei wera ia i te ahi, ka wera ano ia ite rino. Engari me he ora mo te iwi

kei %fci h&d o-rateuturatlga'hie a' ratou mdnv hei 'JtoA aUb JflSO rat6u, ! 'kia rirtf i etahi ano b ratou j ka J>iri &fcau kit© taha maiana i runga i te pono he Maori kei reira. •i ;4K«ore au e : Whai rif enga mo nga iwi Pakeha e noho 3iei i riitigtt tatoii motu; he iwi mbhio rawa ratou i'itatduv-noii atuhbki i te whitu te kau o ratou nei Jtoenila. ■ ]£o talsu ; hiahia, kia' rite i a au nga hiahia 'pai a; ;te iWi Ma&ri e tuku ai ki a au. Engari ma 4at6ii katoa e'toho n-tii kia tukua mai ki a au he •3&ahara- : ntti e-taeaai e au te whakarite ena mea katoa. '-'■' . : •."■:"i-.;■.. ■ - r ' 'Nato kouiou hoa tauhou, <.---■'■■■ Na Hoakt ISahe.

Ki a te Kai Tuhi o te Waka Maori. /Wairoa, Haake, Pei, ; Hanuere, 24, 1876. : JJ iioa, —He patai tenei na matou na nga tangata o ,te, Tai Rawhiti. Ko taua patai, kite iwi Paheha te .Hno tuturutanga, kite Pihopa me ana minita, kite .Kawanatanga me ana kai-whakahaere. Ko taua mo nga Mema kua pootitia nei mo matou, ara; JS tika ana ranei kite ture kia tokorua kia tokotoru iga.,wahine mo te tangata kotahi; a, e pai ana jranei me haere aua tu tangata kite Paremete ? Kia terete whakaatu mai e kcutou, kia terete whakalioki mai, no te m,ea hoki he ritenga tenei na o xriatou tupuna i mua ai; i te tainia o te ture ote -Aiua ki tenei motu ka tapoko kafcoa matou nga te motu ; nei ki roto kite Hahi ote Atua, Jka kiia i reira kia whakarerea nga tikanga Maori me nga moe punarua ate tane.i te wahine; me nga mea "katoa ehe ana kite ture. I taua taima .kua whakaaetia e matou kia whakarerea, i naianei kua rongo matou. ko tetahi o nga mema e pootitia nei mo te Tai Hawhiti tokotoru ana wahine e noho mai nei i jpto i tona whare! , Koia nei te take o ta matou j>atai. Klia terete whakahoki mai. ['■'■■.'■ 2sa Tai Rawhiti.