TE KORERO A TA TANARA MAKARINI KI A TE ARAWA.

Waka Maori, Volume 11, Issue 12, 22 June 1875, Page 133

TE KORERO A TA TANARA MAKARINI KI A TE ARAWA.

Enga Rangatira ote Arawa:-Ko taku kupu iki atu ra ki a koutou, tena ahau e haere atu kia kite i a koutou kite whakarongo hoki i nga mea e pouritia ana, kua mana i au. Kua pau nga wiki e toru e tango ana tenei ki tc wha, e noho ana ahau i tonci kainga. Kua whakarongo ahau ki nga inca c raruraru nei koutou. Kahore ahau itu porangi. i akiaki ranei i a koutou, erangi tukua ana e ahau lei a koutou nga wa katoa mo te korero, kci kiia ako a muri nei e te Arawa kahore koutou i whai whakaarotia. He maha nga raruraru mo nga whenua o te taklwa ote Arawa; ako te huinga o nga raruraru kci tc takiwa o Maketu. Kci te n-nraina i ahau nga take tupuna i runga i etahi o nga takiwa. Kua kite hoki ahau, ko te take i tika ai tc noho o uga taugata i roto 1 ana rolie 11a te awTiniatanga c ctaln o nga liaj)u nunui ote Arawa. ]\.o ana bapu ]iei i noho tuturu kite whenua apiti atu hoki lei 1e tea. ]N'a konci i tika ai te noho a nga hapu ririki i ruiuxa i o ratou whenua ; ua reira an i mea ai me whakatika te toa i runga i etahi takiwa. Kia mohio Icoutou, ehara ahau i te kai whakawa "Whenua Maori; e kore hoki e tail kia tangohia e ahau tera mahi. Te take i kaha niai ai.ahau ki tenei korero, he mea kua reti kua hoko hoki te Ivawanatanga i etahi whenua i konei, lie hiahia noku kia tau pai nga whakaluierc ki runga ki nga taugata katoa c tika ana. Ivi taku titiro ko te whenua hei taunga mo tenei ingoa e whakahuatia nei " ko te toa," me timata kongutu awa o Waihi, hacre i roto o tc awa o Ivaikokopu, tapahi tonu atu ki Pa-kotore, a tc awa o Kaituna, ka rcrc i roto o te awa o Ivaituna, a te Kopua, ka rere tonu atu i reira te kongutu awa o Wairakei, haere i tc alcau a tac atu ana ki Waihi. Kia marama ta koutou titiro mai me ta koutou whakarongo hoki ki taku kupu; ko nga piihi whenua i te takiwa ki Maketu tonu nei, ko nga whenua i kotikotia e etahi o nga hapu o tc Arawa, i mahia, a c mau tonu nei i roto i nga ringaringa taca noatia tenei ra, e kore e taea te whale araruraru. Ko etahi o koutou e mea ana kia whakamutna te mahi a nga kai-hoko whenua a te Kawanatanga a tc mutunga iho o ta raua whakahaere i nga whenua kua takoto nei nga moni atc Kawanatanga. He ki atu tenei naku ki a koutou, kahore he hiahia ate Kawanatanga kia whakakorea lie whenua mo koutou, erangi ko te tino hiahia kia mau tonu ki a koutou me o koutou tamariki etahi whenua nui tonu hei mahinga tuturu mo koutou ako tonu atu. Kua oti tenei whakaaro te whakanoho ki roto kite ture mo nga whenua Maori i oti i te tau IS/3, i oti hoki etahi tikanga i roto i taua ture hei arai atu i nga mea kino i korerotia mai ra e koutou ki au i Tauranga. Kahore lie hiahia kia hokona nga wlieuua, mehemea e mea ana koutou kia puritia. Kua puta te kupu me mutu te retime te hoko. Kati nga whenua e mahi ko enei kua takoto nei te moni a te Kawanatanga i runga. Kite oti era, kati, me haere atu nga kai-hoko whenua i roto i enei takiwa, kia oti ra ano a koutou raruraru e raruraru nei koutou ki a koutou whakamaori. Ko te korero a etahi o kouton e ki nei, ko te mea pai i te tuatahi me whakatakoto te rohepotae o ia hapu o ia hapu. He korero tika, he korero marama ki taku whakarongo. Kite oti te taha ki a koutou, lea tae ano tetahi hoa pakeha mo kontou kite whakahaere i taua tikanga. Kia oti te taha ki a koutou raruraru ara, kia takoto marama nga rohe i wacnganui o nga hapu, ma te Kawanatanga e ruri ina takoto tetahi tikanga mo taua mahi. A, kite oti taua ruri, tera ano pea ka hiahia ano etahi o nga hapu kia wehewchea nga whenua o roto o te rohe potae, ma te Kawanatanga ano hoki tera c ata whakaaro. Kua puta hoki tetahi kupu kia tino whakamai'amatia ki a koutou nga

inahime nga tikanga katoa i roto o te " Tnre mo nga Whenua Maori, 1873 me 1874," kia tino mohio ai koutou ki nga tikatiga kua oti te whakatakoto. Tenei hoki tetahi kupu e hiahiatia ana e ahau kia korerotia. Eki ana tetahi o o koutou hapu e nui rawa atu ana, te manaaki a te Kawanatanga i a Waikato, i nga iwi hoki i whakatete nei kite Kawanatanga i ta ratou manaaki i ate Arawa. Otiia e mohio ana koutou e he rawa atu ana tenei whakapae. Nui rawa atu ana nga tangata o te Arawa e kai nei i nga moni o te Paremete i era hapu katoa o Niu Tireni. Kei penei te lianga o a koutou whakaaro ko te Arawa anake te iwi i piri tonu kite Kawanatanga i te wa o te kino. Tera ano era iwi i rite tonu te kaha kite hapai ite ture, kahore i penei te whiwhi mete Arawa i nga manaakitanga ate Kawanatanga. He tika ano ta koutou kaha, otiia me ta koutou whiwhi ano ki nga aroha a te Kawauatanga. # He kupu whakamutunga tenei, he kupu ako naku ki nga rangatira o nga hapu o te Arawa, ata mahia paitia a koutou raruraru. "Waiho ma te ture e titiro a koutou tautohetohe. Mehemea ka mana i a koutou tenei kupu, ka ahu nui koutou kite ngaki ite whenua, tena e kake haere nga whakaaro pai o nga pakeha ki runga i a koutou. Tena hoki o koutou hapu e whiwhi ki nga taonga o te rangimarie. Maketu, Aperira 8,1875.