Te Waka Maori PO NEKE, TUREI, APERIRA 6, 1875.

Waka Maori, Volume 11, Issue 7, 6 April 1875, Page 72

Te Waka Maori PO NEKE, TUREI, APERIRA 6, 1875.

Ko tenei korero i raro nei i panuitia ano i mua ai i roto i tetahi o nga Karere Maori, otira na te tika o nga kupu ako o taua korero, na te rite kite ahua e noho nei te iwi Maori i tenei takiwa, kua nui haere nei nga tikanga e taea ai e ratou nga matauranga, e ahei ai hoki te ako i a ratou tamariki, koia i mea ai matou he pai kia panuitia atu ano : Ko nga tangata wliai whakaaro katoa e hurihuri ana i roto i a ratou i nga korero namata o tona iwi me tona kainga. He mea tika ano, he mea pai, kia penei; no te mea he nui te mohiotanga e puta ake i roto i tenei mahi. Ma konei tatou mohio ai ki nga hanga o a tatou tupuna, ka ahei ai hoki te kite i o ratou whakaaro tika, he ranei, ki nga mea i puta ake i roto i aua whakaaro. E hari ana tatou katoa kite whakamaharatanga ki nga mahi nunui o a tatou tupuna, he mea tika ano hoki tenei kia whakapehapeha tatou ki a ratou. Otira kaua tatou e makona noa kite rongo oto ratou nuinga; engari rapua nga painga e puta mai i ena mahi. Me aru hoki tatou i to ratou tikanga mehemea e pai ana ; otira kaua e aru matapo; matua rapua te painga ote tauira, hei reira ka aru ai. He mea he rate ki, no te mea na o tatou tupuna te tauira, me aru e tatou; i pera katoa hoki ratou me tatou i tika, i he; otira me apiti mai o ratou mahi ki o tatou, ma konei tatou ka whiwhi ai ki nga whakaaro o nga tini whakapaparanga ka ahei ai te rapu tikanga pai ke atu i to ratou. He mea poto te oranga o te tangata, a he nohinohi noa iho te matauranga e riro i a tatou, ahakoa koroheketia, ki nga mea e pai ai e hari ai te tangata. He tini nga whakapaparanga i mahia ai nga mea i nui haere ai luropi; a he aha hoki tenei motu te nui haere ai ? He wa ano i pera nga tupuna o te Pakeha me o te Maori i nga ra i kai ai ia i te aruhe, i kakahuria kite pake: ahakoa ra, he tini nga mahi nui i mahia i aua ra e nga tipuna ote Pakeha; a ahakoa he kiri kuri te kahu, he mea pani nga hiako, he kai kikino nga kai, e maharatia ana ano e matou a ratou mahi pai, e aru ana i taua tauira. Ko etahi o ratou he toa taua, ko etahi he tohunga kite whai korero, ko etah

"■ rongo nui mo te whangai manuwhiri. E maharatia ana hoki a ratou mahi kino, a e kapea ana era. He iwi hoki ratou e wha<whai tonu ana ki a ratou ake ano, i ahua rite ratou ki nga kuri o te koraha, kihai i rapu kite tika ;ko te tangata kaha i aki Ite tangata ngoikore, i tango i ana rawa. Otira kua ahua ke tenei. I te wahi i tu ai te whare kakaho, e tu ana te wliare kohatu nui; ko no-a kakahu huruhuru kuri kua whakarerea, kua mau ki te kahu whakapaipai e whatua ana i roto i nga whare miharo nui, nga whare tuku kahu kite atu oteao ; kua mahue o mua ipu wai, he angaanga tangata, he aha, kua tango ki nga kapu, pereti, kohua, e hokona tahitia nei e te Pakeha tahi ano me te Maori. Kua mutu tc aki ite iwi kaha kore : kua tu nga whare whakawa me nga Kai whakawa hei tiaki 1 nga tangata katoa me o ratou rawa • a 1 nga wahi i tahuna ai te tangata hei whakahere ki Ega atu a tekateka, e tu ana nga whare nuuui hei karakiatanga ki taua Kai whakaora arolia i ripekatia t^ 1 ). to ? ra . nsa m ° .^ a^ou katoa. Kite patai atu koe kite Pakeha kowai o ona tupuna tana e tino aroha ai e whakapehapeha ai, ka ki mai ia ko ratou i whiwhi ai ia kite matauranga; na kona hoki tatou i kite ai i tenei tikanga hou. He rau tini ra nga tau i mahia ai enei mea; he kawenga no te matauranga i puta mai i roto i te nuinga ote raruraru. Ko nga painga o tenei mahi nui kua kawea mai ki konei; kua homai ki a koutou ete Pakeba nga oha o ana tupuna kia ia. E whiwhi ano koutou ki enei painga kite hiahia koutou. E kore ra e ahci i te Pakeha te pare 110 a atu ki a koutou, ma koutou ake ano e tango, e tata ana hoki ki a koutou, Kci pouri koutou kite kore e riro katoa atu ki a koutou i roto i nga tau e takoto tata ake nei, i roto ranei i tenei whakatupuranga rawa ano ; mo te mea hoki kite mate koutou, ka waiho o koutou tamariki hei whakakapi i to koutou turanga, hei tango i nga painga i whiwhi ai koutou. Kei mea koutou no te mea e matau ana koutou kite whakato witi, me nga parete, kua mauria mai e te Pakeha ki ki konei, ki _te _ him paraoa, ki tc whakatcre kaipuke, kua whiwhi koutou ki nga painga katoa o te Pakeha. Kahore, tera atu ano nga tino painga nunui e whiwhi ai koutou i nga Pakeha. Whakaarohia nga mea a tc Pakeha e matea nuitia ana e koutou; .a, e oti ranei i a koutou te hanga? E hoko ana koutou i tc paraiketc, i te kakahu, parau, mea rino, hu, ana noa iho e kore e taca te whakahua i konei; a tie aha te hanga ai enei mea ki tenei motu ki Niu Tirani ete Maori ake ano ? E ahei ano koutou te hanga kite tohe koutou ;a ka meingaano tenei motu kia pera te nui te whai rawa me Ingarani ra ano, ki te kaha koutou kite mahi. Otira kia mahara koutou, e hara ite mahi rangitahi; kia roa, kia tini, nga tau e tohe ai e inahi ai. Me he mea e hiahia ana koutou kia nui haere te Maori, kia puta to koutou rongo ki nga iwi katoa, na, kia mahara koutou ko te mea tuatalii tenei—akona o koutou tamariki ; tonoa atu ratou kite kura; haere atu koutou kia akona,; kia ngahau kite mahi; whakanuia to koutou matauranga ; kia ahuwhenua kite ngaki kai—liei reira ahei ai koutou te tango i nga painga ote Pakeha. Ivaua ra e kuware ; whakarerea to koutou tikanga tuahac kite Pakeha e mau nei i etahi o koutou. E hiahia ana te Pakeha kite whakateina i te tangata Maori; waihoki ra me whakaaro koutou ki a ia lie tuakana no koutou. Kia penei o koutou whaknaro, " E nui ake ana te niohio

o taku tuakana o te Pakeha ki nga mea katoa e matea ana e ahau, waihoki ka aru ahau i tona tikanga." Tirohia te alma o mua, whakaritea ki to muri nei, ki to koutou wa. Tjtiro ki mua, ki nga wa e takoto mai ana kei mua, whakanuia ake to koutou turanga, me to o koutou tamariki; ame koutou e whakapehapeha nei ki o koutou tupuna, me o koutou toa taua, ka mate koutou, ka whiwhi o koutou tamariki kite mohiotanga ate Pakeha, ka whakapehap eh a hoki ratou ki o ratou tupuna i homai ai te mohiotanga ki a ratou, i taea ai e ratou te oranga me te whairawatanga.