HE WHARANGI TUWHERA.

Waka Maori, Volume 10, Issue 25, 15 December 1874, Page 315

HE WHARANGI TUWHERA.

Ko nga Pakeha matau kite Reo Maori e tuhi mai ana ki tenei nupepa me tuhi mai a ratou reta ki nga reo e rua—te reo Maori mete reo Pakeha ano. Ki a te Kai Tuhi o te Waka Maori. Hauraki, jNTowema 1(5, 1574. E hoa, —Tena koe. Tukua atu e koe tenei reta hei utanga mo runga i to tatou waka. E hoa ma, tenei ka whakina atu e au te kaha o te mahi a te Hahi ki to taton Matua i te E,angi mo tera taha ote hahi kua riro atu nei ki runga i nga malii Hau Hau. E inoi nei te Hahi kia whakahokia mai nga iwi kua riro i te karakia Hau Hau ki runga ki to ratou turanga tawhito o mua. Ko Ngatimaru anake te iwi o Hauraki nei i mau tonu ki runga ki tona turanga tawhito; ko era atu hapu i rupeke katoa kite Hau Hau. I whakarikonatia hoki tetehi o ratou, o Ngatimaru, hei minitamo ratou, i te 22 o nga ra o Hepetema, 1572 ; ka whakapirititia ano ia a teHatapu, te 29 o nga ra o Nowema, ate Ratapu tuatahi ote Haerenga mai, kite whare karakia nui i Hotereni taone. Ko tetahi hapu ano o Hauraki i nga mahi kino a te Hau Hau. Kawea mai ana e ratou te karakia Hau Hau ki nga rohe o te hahi karakia ai, hei inea e whakarihariha atu ai te hahi ki a ratou. No runga ite mahi inoi tonu a te hahi ki a ratou kia whakahokia mai ki runga kite hahi kotahi mete ritenga kotahi, kia rongo ai ano hoki ki nga ture o to tatou Ivawanatanga, whakamana mai ana ta raton inoi e te Matua i te Eangi, whakahokia mai ana ratou ki runga kite Hahi ote Ivaraiti. "Whakaturia ana e taua hunga i Hau Ilautia nei tetahi whare karakia pai rawa kite takiwa kite Ivirikiri, Hauraki, hei tohu mo to ratou hokinga mai kite pono i runga ito ratou mahinga i nga mahi kuare katoa a te Hau Hau. Kaore he whare karakia o Hauraki katoa, o te Hahi Maori, hei rite mo taua whare karakia te pai i hanga nei e aua tangata i hoki mai nei i runga i nga mahi poke a te Hau Hau. Na, he kupu tenei kite Hahi katoa i roto ite koroni o Niu Tirani kia tahuri tatou kia whawhai mo tera wehenga o te hahi kia hoki mai ki tona ahua o mua, o te orokotaenga mai o te Eongo Pai ki enei motu; ara kia inoi atu kite Atua, tera pea Ia e aroha, a e whakahoki i nga iwi kite kotahitanga i runga i te Whakapono. He tauira pai tenei ma nga hahi katoa he inoi kite Atua mo o tatou hoa i "Waikato kia whakahokia mai ratou kite hahi o mua, kia tu ki tona turanga o mua. I puta nei hoki te kupu a Potatau i te wa e mau katoa ana te "Whakapono i roto o Waikato ; ko taua

kupu tenei:—" I muri nei kia man kite "Whakapono ; kia atawhai kite Pakeba." Kua marara nei ratou, wareware ake i a ratou te whakapono o te Karaiti. E hara te karakia Hau Hau i te mea hei kiianga ma ratou he whakapono tera. Nei hoki; e whakina rrei e tenei hunga i hoki mai nei i te kore whakapono ki te whakapono. I hanga ano he ture e te Hahi o konei mo te karakia Hau Hau kia kaua e kawea mai ki nga rohe o te Hahi ; heoti, tae tonu mai i taua hunga nei tana karakia Hau Hau whakarihariha, ki hai i whakamanate kupu ate Hahi. Tohe tonu te Hahi ki tana mahi ki te whakahoki i o ratou whanaunga, a homai ana te utu ki a ratou —koia tenei, ko te hokinga mai kite pai o taua hunga i marara ke. !Na, e hoa ma, he mea pai rawa ma te hahi Karaitiana katoa, ahako'a Pakeha, Maori ano hoki, ahakoa i tenei koroni, i era atu koroni ano hoki, kia tohe ratou mo nga iwi katoa e kore e rongo kite Rongo Pai kia whakahokia mai ratou, kia whakakapia wawetia te tokomahatanga o Ana i whiriwhiri ai. He teka rawa te ki ma te whawhai e whakahoki mai nga iwi kia noho ai i raro i te ture kotahi. Engari ma te Inoi anake. Na Tetahi o te Hinota.

jKi ate Kai TuTii ote WaTca 3faori. '"Otaki, ISTowema 30, 1874. E hoa, —Tukua atu tenei reta kite WaTca Maori, lie utanga iti nei mana. Tenei tetahi reta i kitea e an no te Wananga; he reta i tukua atu i Otaki e tetahi tangata, ko Tame Kanapiri tona ingoa. Ko te ahua o nga kupu o taua reta he whakapae mo nga tangata o te Kawanatanga, e ki ana taua kupu ana he hatana nga kai hoko whenua. Te tikanga o nga kupu o taua reta e mea ana kia kino nga ngakau o etahi iwi. E hoa ma, e nga iwi kua kite i taua reta a taua tangata, maku e whakaatu ki a koutou, no Otaki hoki au. I te mea kaore ano i tu noa te Kooti "Whakawa "Whenua Maori ki Otaki ka haere a Ngatikapu, hapu o Tame Eanapiri, kite tono moni iPo ]STeke hei utu mo o ratou whenua. Muri iho i tena ka uru katoa nga hapu o Ngatiraukawa kite hoko i o ratou whenua kite Kawanatanga. Kaore rawa tetahi kai hoko whenua a te Kawanatanga i haere ki nga kainga Maori tonotono whenua ai ki nga iwi e noho ana i waenganui o Manawatu o Kukutauaki. Ko nga iwi Maori anake e; noho ana i w r aenganui i enei rohe i haere kite tono moni kite Kawanatanga hei utu mo o ratou w T henua : ka ki ano te kupu a nga kai tono, kia mutu te Kooti ka utu katoa ai e te Kawanatanga te toenga o te moni. I te ra i tu ai te Kooti i muri iho ki Otaki, ka haere te kai whakahaere o te Kawanatanga ki roto ki te Kooti whakarongo kau ai i te whakatau a te Kooti ki ia hapu ki ia hapu o Ngatiraukawa. Ki hai rawa te kai whakahaere o te Kawanatanga i whai kupu ki te Kooti; penei atu kite Kooti, —" Kua rahuitia tenei whenua ki nga moni a te Kawanatanga"— kaore rawa i puta tetahi kupu kotahi, iti nei ranei, kaore. 1 waiho ki nga Maori te tikanga o o ratou whenua, i runga i ta te Kooti i whakatau ai ki ia hapu ki ia iwi o JSTgatiraukawa. Na, e hoa ma, kaore rawa e tika te ki ko te kai hoatu moni mo te whenua te hatana ; engari kia ki ko te Maori tono moni tamana mo tona whenua te hatana.

Heoi ano te wherma i riro i te Kawanatan»a ko te Paengaroa anake. Heoi aku kupu. " Na tetahi Tangata i kite i roto i te uupcpa o Pakohai, ko tona ingoa ko te Wananga.