Te Waka Maori. PO NEKE, TUTREI, TIHEMA 1, 1874. TE HUI A NGATIPOROU I WHAREKAHIKA.

Waka Maori, Volume 10, Issue 24, 1 December 1874, Page 294

Te Waka Maori. PO NEKE, TUTREI, TIHEMA 1, 1874. TE HUI A NGATIPOROU I WHAREKAHIKA.

(He whakaotinga no te korero i te Waka Nama 23.) Ko te Hata Hokopaura i mea kia tonoa kite Kawanatanga kia whakaarohia he meera mo te takiwa o Waiapu ki Raukokore, a o Raukokore ki Taumata-o-Apanui, ko nga wahi hoki ena e liapa ana i te meera. Ko Meiha Eopata i whakaatu kite hui kei aTe Kemara, Kai-whakawa, te tikanga mo tena, ka mahia mariretia. Kei konei ka panuitia eia kia whakaturia lie pirihimana ki "Waiapu, he Whare Whakawa hoki; ikiiana te Kawanatanga te tikanga kia whiriwhiria aua mea. Tetahi mea hoki i panuitia eia kia whiriwhiria e te hui, ko te hinu o Waiapu kia Kootitia. Etjka te Aeatapu.—E mihi atu ana au ki to kupu mo nga pirihimana. Ka pai, hei tiaki i a matou, i nga tangata ngoikore, hei arai atu i te hunga i waho ote ture, kia noho humarire ai te pani mete poaru, kia tupu ai nga tikanga pai. He mahahoki nga kino i puta i mua tata ake nei, me i whai pirihimana pea i reira kua pai. Mo te "Whare Whakawa, e rua atu mahara—he Whare Whakawa, he "Whare Hoko Whenua ranei ? Mehemea he Whare mo te Tumuaki peehi i nga hara e whakararuraru nei i a tatou, e pai ana. E mohio ana hoki koutou ka taea ete ture te arai i nga mahi tutu. Taku kupu mo te hinu; he mea pai rawa atu taua mea te Kooti. E hara ite mea katahi ano ka pokaia tenei mea ki roto ki a tatou anake. !No te Pakeha tonu ona ture e ora nei ia e noho nei i runga i te rangimarire. He whakatuturu ta te ture i te tangata e whai take ana ki taua wahi. Ka waiho ko te ture hei tiaki hei arai i nga raruraru, hei awhina i te ngoikore kei riro i te kaha o te tangata ke. Kite takahia ete tangata te ture ka takahia ano ia. Kite piri te tangata kite ture, taea noatia tona matenga, ahakoa i muri i a ia, ma te ture ano e wehe ana mea i muri i a ia. Ko ana mea ia ia ano e ora ana ka whakatakoto whakaaro ia, no te mea e mohio ana tatou e kore tatou e tuturu ki tenei ao. Kite tangata mahara ka tuhia eia he wira oha ki.

E kore taua wira e mana t ai e ia kia ai te ture hei Mil !° t I peratia muri ii in £eo r1 ]otr ea ia ta Pai kia wehea i a ia e oia ana u laea ano e ia te wehe ki ana tan<n,ta ipa ai a e kore e taea te whakahe. E£f whakaatu aua au i nga tikanga o te Kooti hetthki i te tangata me ana mea. He mea pai 2 taua me o tatou ture Maori. E hara i te mea he kbo te Kooti na to tatou kuaretanga i kino ai; na ki au he mea whakamate taua mea ite kuare. He W X £Tki me V 16 P ° Uaka riM kah P omaiki au, ki tonu ite mom, aka puritia atu te ki—me pehea au e mohio ai he aha kei roto ? Waihoki kite ?ukua mai ki a tatou tenei, a ka puritia atu te matauran„amepehea e mohio ai ? Tera te iwi e mate iSa i .Wo' We - Me E atai aU k0 tellca te "ea pai k a koutou o euei e rua ? i Hoips Porotjeangi?—Taku kupu mo te hinu kua oti noa atu tena i a Iharaira raua ko Kapene Poata te tuku kite Kawanatanga. Kaore he raruraru, no te Kawanatanga tona porori. Ko te he o te Kooti he iti no te hinu, kei pau tonu ake n<*a mom; otira ko te mea pai me Kooti. Ma te iwi*e whinwhiri nga pirihimana mete Whare Whakawa • he iwi raruraru hoki tatou. ' ' Ihaeatea Houkamau.—Ko te take i tuku ai au i te hinu ki a Poata, naku ano te hinu. ]S"o mua iho no aku tupuna i takoto ai te rohe. Ko tau take hoki runga i a Kurapohatu, ko taku kei a luwhakainora. Ko te take i makere ai koe ki raro kei te whawhai a Tuwhakairiora mete "Wahineiti. Wehea ana i reira moku tenei taha, mou tera taha; kei te takahi koe. Tokorua nga tamariki a Tuwhakairiora, ko Te Hukarere nana te hinu. Hotene Poroiteangi.—Kua tukua e Iharaira e au hoki. E kore au e pai kite Kooti ite taha ki au. _ Herewist Tamaiioei.—E pai ana kia homai nga pirihimana me ana mekameka. E pai ana au kia hangaia he Vfhare Whakawa. Me Kooti te hinu. Te Mokena.—Kua takoto i te Kawanatanga moni £l5O hei utu i nga kamura mo taua *\vhare. Ma tatou e tapiri. Tamihan-a Kaicano.—E pai ana. Me haere mai nga pirihimana, me ana mekameka, me ana potuki, mete rakapa ano. Ma tatou e tapiri nga moni mo te Whare Kooti. E pai ana au kite Kooti. He hinu ano kei toku takiwa. He rongoa te Kooti mo te whenua. Pera te Krai.—Me tu he pirihimana, mete "Whare "Whakawa. Me tuku mai hoki te Kooti. Otira kia korero au i aku i mohio ai; he tikanga marama ia ki nga uri, otira i tenei pea he ruarua e ora, he tokomaha e mate. Kia marama koutou ki tenei, e hara i te mea ma te tikanga nei e patu, engari ma te kuare o te tangata. Me haere mai te Kooti hei whakapai i nga wahi e takoto raruraru ana. Ko P. Waikaho, H. Paihia, H. Paraone, K. Pahura, Butene Hoenoa, Biwiri te Manu, Anaru Kahaki, Mohi Wharepoto, Apirana Mane, Pine Tu, Hemi Tapeka, "Wiremu Keiha, me Wiki Matauru, i whakapai katou kite pirihi kia tu, mete "Whare Whakawa, mete Eakapa. Ko te nuinga hoki o ratou i pai kia Kootitia nga whenua e raruraru ana. Ko etahi o ratou i ki me pirihi Pakeha etahi me pirihi Maori etahi. Ko K. Pahura i ki he iwi tahae

a ISgatiporou, i ram ia i tona hoiho, i tahaetia kite Kawakawa, no reira ia ka pai ki nga pirihi. Eev. Mohi Turei. —Ka korero au i te wahi mo te Kooti, kaore hoki au i kite i te raruraru i roto o nga pirihi, o te Whare Whakawa. E whakarongo ake ana au ki nga kupu i whakapuakina nei e Euka, ko enei kupu kaore tatou i mate. Ko au kei te mate, ko te tangata e noho aua i runga i te ture. Kei te raamae au. E kore koia au e wehi i te hapai pu ? Kei te tika te kupu a Euka, te whakahaerenga o nga tikanga Kooti. Kaore ite taenga mai o te Kooti te mate ai, engari i naianei ano i te mea e ngaro atu ana te Kooti. Kaore i penei nga take riri o mua a nga tupuna i mau ai koutou kite pu, ame aha e pai ai kite kore e Kootitia ? Kite kore te Kooti ma te aha e whakakore te mau pu? Ko nga tangata e kore ana e whakaae kite Kooti, kaore ona take kite whenua. E whai kupu ake ana au ki a Eawiri raua ko Pineamine. Kaore ra ia he hiahia ote tangata mau pu ki te Kooti. Taku ra ia me Kooti to taua whenua kia kitea ai toku korenga i roto o te whenua, e whakakore nei koe i a au, e mau nei koe i te pu hei arai hei whakawehi i a au kia kore ai au e tata ki taku piihi. Tera au e kite i toku mate, tera ano au o whakaatu kite Kawanatanga te kupu e kore ai e taea te peehi noa iho, ahakoa era ano ia e rongo ki te tika, me pehea oti? E raru nei hoki. E taea ranei te arai te Kooti ? Taku ra ia, kia mutu te raruraru ka tika ai te whakakore. Te take i kaha ai au, mo "Waiotautu; e whakakorea ana au e oku hoa i roto o taua piihi. Ko taku tenei, mehemea ka tae mai te Kooti ki "Waiapu ka tono au kia Kootitia; otira me Kooti ano, kei ora ana te toenga o nga kaumatua, kia riro ma tetahi tangata i waenganui 1 a taua e whiriwhiri o taua take ki runga i o taua piihi. Ko taku hoa ko Eawiri kei te mau tonu i te pu moku, koia tonu te take i kaha ai ia kite whakakore ite Kooti. Ko te pu tonu hei Kooti moku. Mokeka Koheee.—Kia rongo a Eawiri raua ko Pine, i tono korua kia whawhai. Ma tena ka aha ? Ma te Kooti e whiriwhiri o taua take. Tamati Tatttuhi E hoa ma. Katahi ano au nei ka whakaputa ake i aku i whakaaro ai mo runga i nga take korero o te hui nei kua poto i a Meiha Eopata te panui. Na, he nui a koutou kupu kua puaki nei, ko etahi e marama ana te haere o te kupu, ko etahi i tupehau noa atu. Na, e te iwi, e whakaae ana ahau kia hokoa atu a tatou hipitupu kino nei kite Kawanatanga—ara, ki te pai mai ratou kite mournou i a ratou moni i a koutou mea pirau he aha hoki te pai e pupuri noa ai koutou? E whakaae ana au kite kupu a Tamihana, e ki nei e kore ia e whakauaua kite pupuri i ana hipi, kei tahuri atu to ratou mate ko ia. E kore ano hoki tau, e Wiremu Keiha, e taea. Eki ana koe kia utua au hipi kite hipi ano. Kowai te tangata e maia kite hoatu ite kakahu hou hei utu mo te mea pirau? Engari ra ia, ki au, me whakaae kia hokoa atu enei hipi kino ki tona utu e rite ana. Kite kore, me patupatu atu hei poa kaahu. Ka whakapai atu au ki ta koutou whakaaetanga ki tetahi o nga kupu o te panui, ara kia peehia atu nga matauranga o rau o iwi, kia kaua e tukua mai ki roto i a tatou. Hei aha oti i manaakitia atu ai ta

> iia ana ranei te kare P e i takfru ? ? ' tataramoa> te P lkl rauei i run Sa ite tumaE whakaae ana an kite tono a Mohi Turei, me etahi atu 0 te iwi, e tono nei Ida Kootitia o ratou whenua e whakararurarutia nei e koutou. E kore ranei koutou e whakama kite hapai pu mo te tangata hara kore? _ Me tuku ra kia Kootitia, kia wawe te moturere kite mea i tika. Eld ana a Wiremu mo te hmu anake te kupu Kooti; ki au he maumau te Kooti mo te hinu, engari mo nga whenua raruraru ka tika. E whakahe ana au kite kupu whakamutunga a Euka, i ki hold ia ma te iwi e whmwhin. Kaore ra he tangata matou o ratou hei whiriwhiri, ko nga tangata anake nana i whakapuaki enei tikanga. Tera eki tonu ake a Wiremu Keiha kaore lae pai kia Kootitia; a, mehemea ka tokomaha ratou kite whakakore, me pehea e uru atu ai etahi o nga tangata e peia nei e ratou ki waho o aua piihi ? AJmanei pea ka whakatata atu, ka maranga te pa, witaa rawa. Koia nei te he ote Kooti kore. E kore au e whakaputa kupu mo te Komihana, Kahore au e mohio ana kite matotorutanga ote mahi mana. Taihoa noa au nei e whakaae atu kite mema, kia ata mohio au ki nga mahi hai mahino-a mana. & _ E tika ana kia whakaae tatou ki nga pirihimana kia honoro tonu mai. Eki ana koutou me Maori etahi. Kaore au e pai kite Maori. He iwi whakatau te Maori. I nga takiwa e karangatia ai kia haere ki tana mahi, ka ki pea, "Taihoa, kia ngaro ake a matou poti purapura ki ro oneone." Tera pea e karanga noa te rangatira, " Kokiri! kokiri!" me aha, era e mau i nga tangihanga tupapaku, i te aha noa atu ranei. Tenei tonu hoki enei pirihimana a koutou e a nei ite moni kite poho, matika tonu ake i tetahi o te poromotumotu kua mau te ringa ki te nooti. He mea tika kia tu he whare whakawa, he whare herehere hoki, ki "Waiapu, hei pou herenga mo te kauae pakarikari, mo te ngakau totoa, ki ta te tangata. Engari kaore au e marama ake kite take e kohi moni ai tatou. Ma te Kawanatanga tenei. Tera e roa noa atu aku kupu mo nga rori e katia nei. Me tuku atu kia mahia. He mea pai hoki te waea kia whakatoroa mai ki o tatou takiwa. Kaore hoki he take e matakuria ai e tatou. Me mutu te arai i nga tikanga pai e ora ai e hohoro ai te kake o te iwi i runga ite matauranga. Heoi, me mutu au, e kore e pau aku korero. Ko Baniera Baerena, "Wi Peiwhairangi, H. Paihia, Hemi Kepa te Mimiopawa, me Tamihana Kakano, i whakaae katoa te nuinga o ratou ki nga kupu kua whakaaetia e te hui, ara, —Ko nga hipi mate kia hokoa; te pooti i a Henare Potae hei mema mo JSTgatiporou kite Paremete; Te Kooti Whenua kia tu ki "Waiapu; te Whare "Whakawa mete Rakapa kia hangaia; ko Kapene Poata hei Komihana; te whakakore atu i nga matauranga a etahi iwi ki runga ki nga tikanga o ISTgatiporou; mete Kooti i nga take kite whenua hinu, ki etahi atu whenua katoa hoki o te takiwa. Heoi, i mutu i konei nga mahi a te hui. I timataia te mahi a te hui ki teinoi nei aTeßevd. Mo hi Turei, i mahue ra i a matou i tera WaJca, i pohehetia, ara; —

E te Atua Kaha raw.a, ko koe te Matua o nga atawhainga katoa, tenei matou o pononga kino te tino whakawhetai atu nei ki a Koe mo tou pai me au mahi aroha ki a matou, ki nga tangata katoa. Kia taumarumaru iho ano hoki ki runga i tenei whakaminenga nui mai o te iwi katoa, o te meiha, me nga rangatira, me nga kai-whakawa, me nga minita, Tou atawhai, kia marama ai ta ratou whakatakoto tikanga, hei mea e tupu pai ai Tou iwi i runga i nga mahi pai, me nga mahi tapu, ko Ihu Karaiti hoki to matou Ariki. He 'tika tonu nei hoki taua kupu, i he'ke mai ai te "Wairua Tapu i runga i te Rangi mete haruru nui, ano he hau nui, ko te ahua hoki me nga arero ahi, ka. tau iho ki runga ki nga apotoro hei whakaako i a ratou, hei arahi i a ratou ki nga mea pono katoa ; na reira ratou i mohio ai ki te tini o nga reo ke, i maia ai ano hoki i kaha ai ki te ako i te Kongo Pai ki nga tangata katoa, a na tenei matou i arahi mai i roto i te pouri, i roto i te he, kite maramatanga kite tino matauranga ki a Koe, ki Tau tamaiti hoki ki a Ihu Karaiti. E whakapai atu ana matou ki a Koe mou i hanga i tiaki i a matou, me nga mea pai ano hoki o tenei ao ; erangi rawa mo tou aroha nui i hokona ai e Koe te ao ki to matou Ariki ki a Ihu Karaiti; mo nga ara mai o te atawjiai mo te kororia hoki e tumanakohia atu nei. Ka inoi atu hoki matou ki a Koe e Ihowa. He aha koe ka tu ke mai ai i tawhiti ? Ka whakangarongaro ai i nga wa ote he ? Titiro mai ra ki a matou i enei wa o te raruraru nui e timata nei i roto i a matou, kaua ano hoki e tukua ki a puta; tukuna nuitia mai ki a matou au homaitanga maha o te atawhai, te wairua mahara, te wairua tupato, te wairua whakaaro, te wairua whakakaha, te wairua mohio, te wairua karakia pono, mete wairua wehi, kia tino whakawhetai ai matou, a kia whakaputaina atu Tou pai, aua ki o matou ngutu anake, engari ki a matou hanga, i a matou ka anga nui ki Au mahi, ka haere i Tou aroaro i runga i te tapu i te tika i nga ra katoa e ora ai matou, ko Ihu Karaiti hoki to matou Ariki. Ko ia, ko Koe ko te "Wairua Tapu ano hoki, te whakahonoretia, te whakamoemititia, a, ake, ake, ake. Amine. Ma Ihowa tatou e whakahari, tatou e tiaki. Ma Thowa e hapai ake te maramatanga ona kanohi ki runga i a tatou, mana te marie e lioinai ki a tatou, aianei, a ake tonu atu. Amine.