PEWHAIRINGI.

Waka Maori, Volume 10, Issue 23, 17 November 1874, Page 288

PEWHAIRINGI.

HE POTI MATE I TE MOANA ME NGA TANGATA O RUNGA. (No te Niu Tirani Herara, nupepa, Akarana.) Tenei kua tau rawa te pouri ki runga ki nga iwi Maori e noho ana ite Rawhiti; te take, he mate aitua ite Parairei, te 16 o Oketopa nei. No etahi wiki kua taha nei ka whakaturia e nga rangatira Maori tetahi kanrapene hei patu i nga weera hamupeke e puta mai ana i tenei takiwa, he whai kite wai marino o te kokorutanga hei okiokinga mo ratou ko o ratou kuao i te haerenga mai i nga wai mahana o Niu Karetonia (he motu kei te taha tuaraki o tenei motu), me nga motu o te taha ki reira, ka haere ki nga takutai tupuhi, ngarungaru, o Bakiura. E wha nga poti a taua kamupene, a i taua ra kua whakahuatia ki runga ake nei ka hoe aua poti kite moana, he rangi purotu noa te rangi. Itell o nga haora ite awatea ka kitea nga weera e rua, te matua mete kuao, e ahu mai ana ite taha kite moana. Katahi ka whakamomoka atu nga poti ra, ka werohia te kaawhe (te kuao). Ki hai ta ratou i whai ki ta te mohio, ara ki ta te tangata kua taungatia ki taua mahi, aka wero ai kite katua ite tuatahi; no te mea hoki e kore e mahue i a ia tona kuao, ka pa ra ano kia mate. Katahi ka werohia ete hetimana taua kaawhe kite raati, katahi ka huri ake te kopu, ko te matenga i mate ai. Na, ko te he tena ihe ai. Katahi ka oho te mauri o te katua ka tahuti whaka te wai hohonu—kua mohio hoki ia kua mate tona tamaiti. Otira rere rawa atu ia kua tu ki tona kaokao te haeana no te rua o nga poti. Ko nga poti e rua e watea ana katahi ka takare tonu kite whai atu i muri, ko tetahi kite paarete haere ita ratou ika ki uta. Heoi, tae rawa atu kite 3 o nga haora, ite tahanga o te ra, kua u nga haeana o aua poti e rua kite katua. Kua maha tenei nga maero te pamamao atu i te whenua ; ahua ngaro ana te ahua o te whenua i te p:imamao. Ki hai i roa ka mate taua weera i te hetimana o tetahi o auapooti, he heramana ia no tetahi kaipuke no te Emma C. Jones, i tae mai ki konei i mua tata ake nei, he mohio hoki ia ki taua mahi. Katahi ka paaretetia taua ika nei, takare tonu nga tangata o aua poti, taua rua, kite hoe apo noa. Katahi ka ki taua heramana kia whakarerea atu ta ratou ika ka ahu kite whenua; no te mea kua kite ia mea ake rokohina ai ratou ete tupuhi. Otira kaore i whakarangona ana korero, he manawapo-

pore ki ta ratou ika, i kore ai e whakaaro ki te ora mo o ratou tinana. Hoe tonu ratou a te weherua noa, katahi ra ano ka pa kaha rawa te tonga, mete ua. Ka tohe ano taua heramana Ida tukua atu te ika ra, ki hai i whakaae aua Maori nawai a, ka kite ratou i te nui o te ngaru, ka tau te wehi katahika whakarerea ta ratou taonga (te ika ra) ka noe tahi ka ahu kite taha kite whenua e ahua tata ana ki a ratou. Heoi kua tino kaha rawa tenei te hau, kua kore rawa hoki ratou e kaha te hoe whakangau atu kite Lau. He huri tonu te wai ki runga ki nga poti ite nui ote ngaru, he tata haere tonu te mahi kei totohu : na te te niohio rawa o nga kai wkakati'ka i nga poti, i ora ai ratou i runga i nga ngaru nui c ngarongaro anai roto ite pouritanga. Katahi ka mea ratou kia ahu kite taha ki nga motu o Cavilla, (pehea ranei te ingoa Maori, ko Paanaki pea), heoi hoe tahi ana. Ki hai i roa ka pa te karanga i runga i tetahi poti kua mate ona tangata i te ngenge, i te matao, ara ko te hetiinana raua ko te kai whakaue, kua takoto raua ki raro, tokotoru tonu i mahue hei hoe, kotahi hoi kai runa i te poti. Katahi ka piri atu nga poti e rua kite taha o taua poti, ka ki atu kia eke mai nga tangata ki runga ki aua poti e rua, ka tuku ai i tera poti. Ki ana mai te hetimana c kore e mahue i a ia tona poti, me mate ia i runga i tona poti—he tohe noa, kua mate hoki ia, kua kore c kaha kite mahi i runga i tana poti. Heoi, ka hoe tonu nga poti e rua, a kaore i roa kua mahue taua poti, kua ngaro atu, kua kore e kitea e enei e rua. Katahi ka whawhai tonu ratou ite po kite hau raua ko te ngaru, a awatea noa; mahi tonu i te awatca tae noa ki waenganui ra e tohe ana kia tae ratou ki te whenua, te whenua rapea kaore e kitea atu ana e ratou ite kapua e tuku pu ana kite moana. Nawai a, kua pohehe noa iho nga whakaaro kua porauraha noaiho, katahi ka ahua ngawari te hau ka paneke hoki te haere o a ratou poti, kaore hoki i roa ka kitea e ratou te whenua. I tenei takiwa ka kitea e ratou i te wai e maanu ana te heera me nga rakau haeana e toru ote poti kua mahue atu c ratou. E ki ana tetahi o nga morehu, i runga ano i taua poti aua mea ite mahuetanga atu. Kua haere kc tenei nga poti ra, kua wehe ke tetahi i tetahi ito po. .Ko te poti nana i kite i aua mea i u ki uta ki tc taha ki raro o nga motu o Cavilla (Paanaki pea), i tc 2 o nga haora ite awatea. Kua mate rawa nga tangata, kua ruwha noa, kua he noa iho, i te hauaitu, i tc aha. Ka noho ratou i reira, a ka kite ratou i tetahi tangata, ka arahina ratou eia kite Ngaere. Ko tetahi poti i u kite taha tonga o "Whangaroa. Ko te hetimana o taua poti (te heramana ra) i hemo rawa i te unga o te poti ki uta —e u ana ki uta e whakahemo ana. I noho ratou i reira i taua rangi, a i te aonga ake ka tanumia te tangata kua mate ra. Katahi ka takina haeretia ta ratou poti i tatahi, tutaki atu ki. tera poti i te Ngaere, katahi ka haere tahi atu ka hoki Id te Hawhiti, ratou ko nga tangata kainga. Katahi ka tukua nga karere kite takutai, kite taha ki raro kite taha ki runga, otira kaore i kitea tepoti i ngaro ra, nga tangata ranei; e mohiotia ana kua totohu ite moana kua mate nga tangata. Heoi te hua i puta mai i roto i te matenga o tenei weera paku nei, kotahi nei pea tona tana hinu, ara ko nga tangata tokowhitu ka mate o roto o te toru te kau ma tahi tangata e noho ana i taua kainga —heoi tona mutunrra. Eki ana aua Maori ka mahi tonu ratou i taua niahi, e kore ratou e wehi i te aitua i tupono kite timatanga ota ratou mahi patu weera. [Kua tae mai ki a matou tetahi pukapuka ata korero i taua mate whakapouri rawa nei, he mea tuhi mai na nga morehu. Mea ake panuitia ai e matou.]