Te Waka Maori PO NEKE, TUREI, NOWEMA 3, 1874. TE TURE WHAKATIKATIKA I TE TURE WHENUA MAORI, 1874.

Waka Maori, Volume 10, Issue 22, 3 November 1874, Page 271

Te Waka Maori PO NEKE, TUREI, NOWEMA 3, 1874. TE TURE WHAKATIKATIKA I TE TURE WHENUA MAORI, 1874.

I RUNGA i ta matou kupu i ki ai matou, tenei ka tahuri matou kite whakamarama i nga tikanga ote Ture kua whakahuatia nei ki runga ra, kia mohio ai o matou hoa Maori. Te kau nga tekiona kei roto i taua Ture. Ko te tekiona tuatahi he mea whakatuturu kau i te ingoa ote Ture, kua whakahuatia nei ki runga ake. Ko te tekiona tuarua e ki ana ko te kupu " nga Ture kua whakakorea," e whakahuatia ana i roto i te Ture, mo nga Ture ia kua whakakorea i roto i te wha o nga tekiona o " Te Ture "Whenua Maori, 1873." Tekiona 3.—He mea whakakore tenei tekiona i nga kupu whakamutunga o te tekiona 4 o "Te Ture Whenua Maori, 1873," a e whakatu ke ana ko enei kupu; ara ko nga mahi katoa i timataria, e whakahaerea ana ranei inaianei, i raro i aua Ture kua whakakorea, me whakahaere tonu me whakaoti tonu i raro ano i aua Ture, a ko aua Ture, ahakoa kua whakakorea, me mana tonu ano mo runga i aua mahi, ka kiia hoki he Ture mana tonu aua Ture, mo runga i aua mahi, i te wa i whakaturia ai te Ture o 1873, puta noa mai ki muri nei. Ko nga kupu whakamutunga kua whakakorea nei i roto i tenei tekiona, ara o te wha o nga tekiona o taua Ture o 1573, koia enei;—" Tetahi hoki, ko nga mahi kua timataria, a e whakahaerea ana ano i raro i aua Ture kua whakakorea ra, i tetahi i etahi ranei o aua Ture, i mua atu o te whakakorenga o aua Ture, me whakaoti tonu i raro i tenei Ture, kite mea ano ia e ata tau ana nga tikanga me nga whakaritenga o tenei Ture ki aua meatanga." Na, ko tenei tekiona 3 nei e whakarite ana ko nga mahinga katoa i timataria i raro i aua Ture, i etahi i tetahi ranei o aua Ture, kua whakakorea nei, me whakahaere tonu me whakaoti i raro i nga tikanga o nga Ture i timataria ai, kaua te Ture o muri nei, ara o 1873. Tekiona 4. —Ko nga kupu o te tekau marua o nga tekiona ote Ture o 1873 e ahua rite ana kite mea e whakaaro ana te Kawanatanga mana e utu i nga kaiwhakamaori katoa e tika ai te whakahaere i nga tikanga o te Kooti puta noa i te koroni Otira, ko tenei tekiona 4, o te Ture o 1874, e waiho ana taua utunga a te Kawanatanga hei nga kai-whaka-maori anake ano e whakaturia ana i raro i te tekiona te 11 o te Ture o 1573, a e tu ana e mahi ana hei Kai-tuhi, hei Hekeretari, mo tetahi Kai-whakawa ote Kooti. Ko etahi atu kai-whakamaori katoa e whakaturia ana i raro i te Tekiona te 12 o taua Ture o 1873, ka utua katoatia ratou, e nga tangata nana ratou i whakamahi, i runga i tetahi tikanga utu e whakarite ai e whakatakoto ai e te Kawana i roto i tona Hunanga. Tekiona 5. —Ko tenei tekiona e whakakore ana i te tekau ma rima o nga tekiona o te Ture o 1573, e whakatu ke ana ko tenei, ara: —" Me noho tetahi Ateha, etahi Ateha ranei, ki roto ki nga Kooti katoa e noho ana i raro i nga tikanga o taua Ture (1873),

hei kai-awhina ki runga ki nga maH ate Kooti; a e kore lioki e tika kia puta noa he kupu whakatau, lie kupu whakaoti ranei, ma te Kooti mo runga i tetahi mea e korerotia ana i te aroaro o te Kooti i runga i nga tikanga o te Ture, engari kia rite te whakaaetanga a te Kai-whakawa Tumuaki o taua Kooti me tetahi Ateha kotahi ano hoki, katahi ka tika te kupu whakaoti." Ko te tekiona te tekau ma rima o te Ture o 1873, kua whakakorea nei, e ki ana taua tekiona me noho ki roto kite Kooti tetahi Ateha, etahi Ateha ranei, mehemea ha tonoa e te Kai-whakawa Tumualcii roto i te Kooti, hei kai-awhina ki runga ki nga mahi ate Kooti, kite kore ratou e tonoa ha hore hoki ratou e uru; a e hore ano Jiohi e hiia ma te whakaae rawa ano a aua Ateha ka mana ai nga kupu whakatau, nga ota ranei. Na, ko te tikanga tena o te Ture o 1873. Tekiona 6. —Ko tenei tekiona he mea whakakore i tera wahi o te tekiona te tekau ma iwa o te Ture o 1873 e ki ana ko nga Kooti Rouru, nga mapi, me nga pukapuka katoa o te Kooti e whai tikanga ana ki nga whenua Maori i roto i tetahi takiwa, me waiho i roto i te tari o te Kooti o taua takiwa i a te apiha kua mo taua takiwa tiaki ai (ara te " Apiha Takiwa "), a e whakarite ke ana ko aua mea me waiho i roto i taua tari i ate Kai-tuhi, o te Kaiwhakawa, te Hekeretari ranei, kua whakaturia hei Kai-tuhi mo taua takiwa, i a ia tiaki ai. Tekiona 7.—Ko te tekiona wha te kau ma wha o te Ture o 1873 e ki ana he mea tika kia whiriwhiria e"nga tangata nana nga kereme" ki tetahi wahi whenua tetahi o ratou ano hei mangai mo ratou i roto ite Kooti, hei kai whakahaere ito ratou kereme; a ko tenei tekiona 7, o te Ture o 1874, e ki ana me waiho he tikanga mo te kupu nei, " nga tangata nana nga kereme," i roto i taua tekiona te wha te kau ma wha, kaore mo nga tangata anake e tuku kereme ana ki tetahi whenua e whakawakia ana, e meatia ana ranei kia whakawakia, i raro i taua Ture o 1873, engari mo te tangata, nga tangata ranei, e tantohe ana ki aua tangata tuku kereme, e mea ana na ratou ke te whenua. Ko tekiona 8e ki ana kite mea ka puta he tono na te tangata i muri iho o te tuatahi o nga ra o Hurae, 1873, katahi ka ahei te Kawana i roto i tona Eunanga kia whakaaetia he whakawakanga tuarua mo tetahi mea noa atu kua whakarangona kua whakaotia ketia i raro i nga Ture kua whakakorea ra, a ko nga tikanga katoa o te Ture o 1873, kite mea e tau ana, ka tangohia mai hei tikanga whakahaeretanga mo taua whakawakanga tuarua ; otira, ko taua tononga whakawa tuarua me tuku mai i roto i nga marama e ono i muri tonu iho o te putanga o te kupu whakatau a te Kooti. Tekiona 9.—Ko te tekiona te ono te kau ma rima o te Ture o 1873 e ki ana, kei nga whenua e meatia ana kia hokona, kia retia ranei, kite mea ka kitea kaore e whakaae katoa ana nga tangata nana te whenua ki taua hoko, taua reti ranei, engari e whakakahore ana etahi, a kite mea hoki e hiahia ana te nuinga o nga tangata nana taua whenua kia wahia taua whenua ki a ratou, katahi ka tika te Kooti kia whakaritea he tikanga wawahi i taua whenua. JNa, ko tenei tekiona 9„ o te Ture o 1874, e tuku mana ana kite Kooti kia tahuri tonu kite wa- . wahi l te whenua, mehemea ka tonoa e nga tangata nana kia peratia he tikanga, ahakoa kaore he kaiwhakakahore (pera me era kua kiia i runga ake ra) ahakoa hoki kaore he hiahia o nga tangata nana taua whenua kite hoko, kite riihi ranei, i taua whenua. Tekiona 10.—Ko tenei tekiona eki ana e kore e -mea kia hoatu kite Kooti kia rua rawa mapi ote whenua i roto i tetahi Tuhinga-whakamaharatanga take, e kua nei i roto i te tekiona whitu te kau ma tahi ote Ture o 1873; engari kia kotahi te mapi e mahia, a i muri iho o te tuhinga o te tiwhikete, ara te

takiwa takoto ai, a mate Kai-titiro Ruritangae tuku tit taUa kapi) ' ki a te mo te tata Maori irunga i nga tikanga kua oti te whakatakotoi roto i taua tekiona 71 o te Ture o 1873 ±±eoi, ko t e> mutunga tenei o taua Ture nou i wnakaturia nei i tenei tau 1874. Kua oti taua Ture te wnakatu kite reo Maori, a tera hoki e tuwhaia haeretia i roto i nga Maori. Ta matou e hiania ana, Joa marama ratou ki nga tikanga o taua Ture i runga i ta matou whakaaturanga i runga ake nei.