Te Waka Maori. PO NEKE, TUREI, OKETOPA 20, 1874. TE MAHI UTA TAEWA MAI.

Waka Maori, Volume 10, Issue 21, 20 October 1874, Page 261

Te Waka Maori. PO NEKE, TUREI, OKETOPA 20, 1874. TE MAHI UTA TAEWA MAI.

Tenei kua kite matou he maha nga kaipuke uta taewa mai no era Koroni i Aahitareeria kua u mai ki etahi wahi o Niu Tirani nei. Ite marama kua taha nei, i a Hepetema, kotahi te kaipuke i kawe mai i nga peeke taewa e rua mano kotahi rau kotahi te kau pa whitu ki Akarana nei; a, na etahi atu kaipuke e^ iti iho i 6Hci. H© nui hoki nga* tacwji kua tae mai ki Po Neke nei, ki etahi atu kainga hoki, a he utu nui katoa te utu o aua taewa i te Ko nga taewa i utaina mai i runga i tetahi kaipuke i huaina ko te Teawini, i akihanatia i Karaitiati (Katapere) i tera motu, riro mai ana e £9 mo te tana; a i Nepia, i mua tata ake nei, kua te £ls te utu mo te tana ote taewa. Na, ko tatou i Niu Tirani nei, ara i tenei whenua momona kua puta noa nei tona rongo i mua ai mo te hua mete papai o ana taewa, kua whakawhirinaki tatou ki runga ki era atu koroni hei whangai i a tatou ki taua kai e mate-nuitia nei ete tangata! A, tera ano hoki e kake haere te utu o taua kai i to tenei takiwa tona utu, no te mea e korerotia mai ana i roto i nga reta tuhi mai i reira kua kake te utu o te taewa i runga i te nui o te mahi tango taewa i roto i nga makete o Aahitareeria. He iwi kai nui i te taewa nga iwi e noho ana i Niu Tirani, a e nui haere ana hoki te tangata. Na, he tika kia rite te nui haere o te mahi taewa, me etahi atu kai, kite nui haere ote tangata; otira kai te kore rawa e rite .ta tatou mahi whakatupu taewa i to tera takiwa i tokoiti ai tatou. Kite mate tatou ite kore taewa i Niu Tirani a muri ake nei, no tatou ano te he. He ■whenua momona to tatou whenua, he whenua pai rawa hei tupuranga mo te taewa, e mate-nuitia ana kia hokona i roto i o tatou rohe ake ano, a e mohiotia ana ka nui haere tonu ano te hiahia kite hoko i taua kai i roto i te nuinga haeretanga, e nui haere tonu nei, o nga tangata ote motu. Na, kia pehea atu koia he tikanga hei whakakaha i a tatou kite mahi ? Ko te tikanga tika mo te motu nei kaua tatou e tiki atu i etahi whenua nga mea e aheitia ana kia mahia kia whakatupuria ranei i konei e tatou ake ano, ara ia ko a tatou moni me pupuri ki konei ano i roto i o tatou rohe whakahaere ai. Ko nga mea katoa e tikina atu ana i tawhiti he mea tango atu aua mea katoa i etahi o a tatou moni i te koroni nei; a ko nga mea katoa e mahia atu ana i konei, e kawea atu ana ki tawhiti, he mea homai moni ki uta nei aua mea katoa, hei oranga mo te katoa, te rahi mete iti. Kite mea ka tiki tonu tatou i era motu he taewa kai ma tatou, tona tikanga o tena he tuku i etahi mano pauna nui atu o a tatou moni ki aua motu i roto i nga tau katoa, ia tau, ia tau; otira kaore rawa atu lie tikanga e kore ai tatou e mahi nui i taua kai hei oranga mo tatou etahi, hei tuku nui etahi ki era motu hei oranga mo ratou, kia nui ai hoki nga mano pauna moni e riro mai ki uta nei ki a tatou, kaua a tatou e riro atu. Ko tenei tikanga he mea nui rawa ki runga kite iwi Maori, hei oranga hoki mo ratou. Kite mea ka tahuri nui nga Maori kite whakatupu ite kai, akuanei e hara i te mea he mahi oranga anake ta ratou mo ratou ake ano, engari he mahi tahi i te taha o a ratou hoa Pakeha ki runga ki nga tikanga e whakahaerea ana inaianei hei whakaneke i to tatou motu tahi ki runga kite turanga ote oranga mete whairawatanga, kia whai wahi ai hoki te motu nei i roto i nga iwi ote ao; a hei reira hoki ratou (nga Maori) te kite ai ka noho pumau te ngakau ki runga ki nga mahi ahu-whenua, kua kore atu te whakaaroaro ki runga ki nga he me nga raruraru hanga noa iho e tia korero nei etahi tangata inaianei.

I mua ai lie nui te mahi a nga Maori i te taewa; ko tenei e awangawanga ana te ngakau ki a ratou, e whakaaro ana hoki matoukuakore ratou eahuamamahi penei me mua, kua nui haere hoki ta ratou mahi maumau taonga. E whakaaro ana matou ko a ratou kai e toe ana, e kore ana e pau i a ratou te kai, e hokona ana e ratou kite moni, a whakapaua ana i runga i nga tikanga haurangi me nga malii he noa iho, te toe hoki he purapura mo nga takiwa whakato kai kite whenua. Ko ia te take e tono tonu nei ratou kite Kawanatanga kia hoatu he purapura ma ratou. E kore e taea e te Kawanatanga te whakamana i nga tono e tia puta tonu mai ana; aki te kore nga Maori e tango i tetahi tikanga tupato mo ratou, kite kore e whakaaro kite rangi ote mate kei mua i a ratou e takoto ana mai, penei no ratou ano te he, ka mate ratou i runga i ta ratou mahi whakaaro kore, whiuwhiu taonga. Otira me rongo ratou ki ta matou e ako atu nei; me whai ratou kite tauira kua takoto i era tangata ote iwi Pakeha kua tahuri nei kite mahi nui ite taewa, kia kore ai hoki a Niu Tirani e whai atu, a mua ake nei, ki etahi motu hei homai i te kai e takoto noa nei te whakatupu e tatou ano. E mohio ana hoki koutou kite whakatauki Maori o mua nei :—" He toa paheke te toa taua; ko te toa mahi kai e kore e paheke."