HE KUPU WHAKAATU KI NGA HOA TUHI MAI.
Ko Mohi Wikitahi, o Waima, Hokianga, e whakaaro ana me haere nga waea i runga i nga rori anake. E wakahe ana kite haerenga o te waea i runga i a ratou taiepa me a ratou mahinga kai, i roto hoki i a ratou ngaherehere. E ki ana eBO putu te whanui o te nga here e riro ana e waerea ana hei putanga mo te waea. Ko tenei mahi, e mea ana ia, e poka ke ana ita te Pokera tikanga, kua taia nei i roto i nga nupepa, kia waiho niarire nga nehenehe " kia kore ai e mimiti nga awa, liei oranga mo te tangata." Ki tana whakaaro me tuku noa atu nga kupu a nga Maori, kauaka ratou e utu, no te mea e tu ana te waea i runga i o ratou takiwa, e haere ana i roto i a ratou ngaherehere, a e tapatapahia ana a ratou rakau. E whakapai ana aia ki nga rori kia tika i o ratou takiwa, no te mea e whai painga ana te rori ki a ratou. If a, me ata whakaaro to matou hoa, a Mohi Wikitahi, liei painga aua tu mahi mo te motu katoa. Kite kore aua mahi ka ahua kuare tonu tatou, ka rawakore, ka mohoao tonu; e kore tatou e kake haere tahi i etahi iwi ote ao—ara, e kore rawa e tupu te tamaiti hei tangata pakeke. Tera ano pea e ahua raru iti nei etahi tangata kotahitahi nei i te mahinga 0 aua mea, otira ko te painga mo te iwi katoa te mea e tika ana kia whakaarohia ; a ko te tikanga tena a nga Kawanatanga tika katoa o te ao katoa, ara ko te whakahaere marire i nga tikanga e pai ai e tika ai te iwi nui tonu, ahakoa ahua raru ai etahi tangata kotahi i aua tikanga. Ko te ua e tuku mai ana ite rangi, e whakamakuku ana e whakaora ana i te wlienua, e kore e kiia he hanga kino taua mea te ua mo te mea e maku nei tetahi tatngata kotahi, mo nga awa ranei ka puke a ka mate etahi tangata 1 ro wai. Kai te nui te riri a Henai Palmer mo te korenga e tae atu he nupepa ki a ia—ki tana eki mai ana. Heoi ta matou kupu, ko te Waha e tukua tonutia ana ki tona ingoa ki Tauranga, kia Hohepa Palmer tetahi. Ko ta matou ki i mua e pera tonu ana inaianei, ara, kaore ano kia tae mai ki a matou ona moni e
ki mai nei ia kua tukua mai i a Pepuere kua taha nei. Na te Karaka i homai, i Weringitana nei, te 10s. mo te nupepa i a Hohepa Palmer, a kua "whakaaturia e matou aua moni i roto i te Waka Nama 20. Ko te Retimana, o Wakatu, e mea ana kia panuitia atu te hokinga o Ngatitama kua hoki ki to ratou kainga kei Tarauaki, a ko nga huanga o taua iwi e noho ke ana i etahi wahi o te motu e kiia ana kia hoki atu ki taua iwi ki Taranaki. Tenei kua tae mai tetahi reta roa a Rini Hemoata, o Whanganui, mo te matenga mete nehunga o Tahana Turoa. Kua oti i a matou te panui i tera Waka nga korero o te matenga o taua rangatira, na, kaore lie tikanga kia tuaruatia taua korero. Ko Hamiora te Ahuroa, o Waikato, e whakapai rawa ana ki ngakupu ate Pokera kia tiakina nga nehenehe o Niu Tirani. Eki mai ana e hara i te hanga ake te mahi a nga Pakeba kani rakau kite patu i nga rakau ote ngaherehere. E tua ana i nga mea ririki hei huri i nga mea nunui, a mate katoa ana i a ratou nga rakau i runga ite whakaaro kore noa iho. Eki mai ana e rua nga oranga o te Maori e mate ana i te kaha o nga Pakeha ki te ahu-whenua, ara—he tuna, he aruhe. Me nga hua rakau, me nga rakau e kainga ana o ro ngahere, lie oranga nui hoki aua mea na nga Maori, e ngaro katoa ana i te mahi a nga Pakeha kani rakau. Kotahi ta matou euiai ki a Hamiora : Tena, e hiahia ana ranei koe kia whakarerea nga paraoa me nga taewa i mauria mai ete Pakeha, mete kau, mete hipi, mete poaka, me etahi atu kai maha noa atu ate Pakeha, a kia hoki ano koe ki au kai tawhito, ara nga tuna, me nga hua rakau, me nga pakiaka rakau o mua ? Na, mo te taha whakamutunga o tona reta, e mea nei ia ki nga kupu kino a etahi Pakeha ki tona wahine me ona hoa wahine, ta matou kupu whakahoki, kaua rawa ia e whakaaro ki nga korero a aua tu tangata ware, tangata manuheko. Mehemea ka kite ia i tetahi hj« nui, kei nga Kooti Whakawa he oranga mona. Tenei nga reta maha kua tae mai ki a matou, no etahi wahi noa atu o te motu, he whakaatu mai i nga rohe o etahi wahi whenua e hiahiatia ana kia puritia e etahi o nga tangata nana aua whenua. Kaore he kupu a matou ki runga ki aua tikanga ; heoi ta matou kupu me anga aua tangata ki nga Komihana hoko whenna a te Kawanatanga, ki a ratou korero ai. _ Ko R-iwi Taikawa, o Whangarei, Akarana, ka nui tona pai ki a " G-.D., He hoa no nga Maori," kia mahi tonu ia kite tuhi reta ako i nga Maori. Eki ana aia kite reta a G-.D., i taia i roto i Te TPaka o te 28 o Hurae kua taha nei, i hopukia putia te ahua o nga Maori, a i whakama rawa ia i tona korerotanga i taua reta ; katahi ia ka mohio kite nui o ana kino, o a te Maori. Ko Wiremu Kingi Tutepakihirangi, o Kaikoura, Waipounamu, e whakapai ana ki nga kupu o roto o te Paremete mo te Pitihana mo nga kereme Maori i te Waipounamu, ara te pai, kua ki mai me mahi ano aua kereme. Ko Tamihana Aperahama, o Hiorekata, Kaipara, Akarana, e whakapai ana ki nga waea, nga meera, nga rerewe, me nga rori i tenei motu, me nga Ture hei whakahaere i nga iwi e rua. E ki ana e takitahi ana nga taenga atu o nga Kawana ki Kaipara, e pera ana mete " Putanga ote kotuku rerenga tahi engari he iwi piri pono ratou ki a te Kuini i roto i nga tau e 34 kua hori atu nei, a kaore ano kia taka noa te Ture i a ratou. Tenei kua tae mai nga reta a Pikia, o Arekahanara ; Tuhakaraina, o Tamahere, Waikato; Te Ranapia me etahi atu, o Opotiki; Eaniera Erihana, o Otakou; Maika Pikaka, o Waiari, Tanitini; Tamihana Aperahama, o Kaipara, Akarana ; Taimona Pita te Ahuru, o Whanganui; Tamati Tautahl, o Waiapu, te Tai Eawhiti; me Hoani Maka, o W angaehu, "Whanganui.
He moni kua tae mai:— £ s. d. Na Rihari Wunu, Kai-whakawa, Whanganui, mo 1873-74. —Angikiha Takurua, o Koriniti Whanganui 0 10 0 1874. —Reihana Kauki, o Ruapirau, Whanganui 0 10 0 „ Te Koroneho, o Ran ana, Whanganui ... 0 10 0 „ Te Mawae, o Putiki, Whanganui 0 10 0 „ Noa te Rauhihi, o Rangitikei ... 0 10 0 1874-75. —Tamakore, o Iruharama, Whanganui 0 10 0 „ Winiata, o Whanganui... 0 10 0 „ Hamiora te Ahuroa, o Tamahere, Waikato (No. 19) 0 10 0 „ Hapeta te Hopu Whakamairu, o Kawatiri, Westport, te Waipounamu ... 0 10 0 £4 10 0
Permanent link to this item
https://paperspast.natlib.govt.nz/newspapers/WAKAM18741020.2.2
Bibliographic details
Waka Maori, Volume 10, Issue 21, 20 October 1874, Page 259
Word Count
1,264HE KUPU WHAKAATU KI NGA HOA TUHI MAI. Waka Maori, Volume 10, Issue 21, 20 October 1874, Page 259
Using This Item
Tūnga manatārua: Kua pau te manatārua (i Aotearoa). Ka pā ko ētahi atu tikanga.
Te whakamahi anō: E whakaae ana Te Puna Mātauranga o Aotearoa The National Library of New Zealand he mauri tō ēnei momo taonga, he wairua ora tōna e honoa ai te taonga kikokiko ki te iwi nāna taua taonga i tārei i te tuatahi. He kaipupuri noa mātou i ēnei taonga, ā, ko te inoia kia tika tō pupuri me tō kawe i te taonga nei, kia hāngai katoa hoki tō whakamahinga anō i ngā matū o roto ki ngā mātāpono e kīa nei Principles for the Care and Preservation of Māori Materials – Te Mauri o te Mātauranga : Purihia, Tiakina! (i whakahoutia i te tau 2018) – e wātea mai ana i te pae tukutuku o Te Puna Mātauranga o Aotearoa National Library of New Zealand.
Out of copyright (New Zealand). Other considerations apply.
The National Library of New Zealand Te Puna Mātauranga o Aotearoa acknowledges that taonga (treasures) such as this have mauri, a living spirit, that connects a physical object to the kinship group involved in its creation. As kaipupuri (holders) of this taonga, we ask that you treat it with respect and ensure that any reuse of the material is in line with the Library’s Principles for the Care and Preservation of Māori Materials – Te Mauri o te Mātauranga: Purihia, Tiakina! (revised 2018) – available on the National Library of New Zealand’s website.