HE WAIPUKE WHAKAMATAKU.
Tera tetahi waipuke nui whakamataku, whakamate taonga, whakamate tangata, i puta i te marama i a Hurae kua taha nei, i Penehiweenia, he takiwa kei Amerika, kei te tai rawhiti o Amerika kite Nota, ara kite taha ki raro. I heke whaka-awa tonu mai te wai ua i nga maunga, huri haere ana i runga i nga taone e rua e torn ite raorao. Maunu mai ana nga kohatu nunui, liurihia haeretia ana ki raro kite raorao, tawharuatia ana nga rori i nga taone i te karinga ate wai. He maha nga whare i kahakina rawatia atu, ko nga mea kaore i riro rawa i pakaru nui ano. He nui ano nga whare i whiua e te wai ki waenganui o nga rori i nga taone ki reira taipu ai, ko etahi ka toru ka wha rau iari e kahakina haeretia ana ka potapota noa. Katahi tera ka riri haere te wai,.tahia haeretia atu ana nga mea katoa i pono ki tona ara. Ka kitea i muri i tona ara i haere ai te wai nga tohu o te mat© i te whenua e puranga ana, ara nga whare pakaru, nga arawhata pakaru, nga putunga kohatu tiketike rawa, nga rakau e tawheta noa ana, ka kitea hoki nga pari me nga taha hiwi kua keria kua ngaua rawatia ete wai. Kei etahi wahi he hoiho mate he kau mate e takoto noa atu ana i te whenua, a tera
hoki te wai te riri haere tonu name te maanu haere nga kaata me nga wakona malia noa atu, ahua ke ahua ke, he mea rure ke i te kaha o te ia o te waipuke nana 1 whakawiri. He nui hoki te tangata i mate. Kotahi rau e wha te kau o nga tupapaku kua kitea kua oti te hahu 1 muri nei, lie nui atu i te ono te kau kai te ngaro ano. Ko te korero i raro nei mo te matenga o te taonga mete tangata ite taone o Pitipaaka (ko tetahi ia o aua taone i ngaro i te wai) he mea tango mai na matou 1 roto i te Wilciri JViuhi, he nupepa e taia ana i Akarana, ara:— " Na tetahi wahine whakaaro marama, no Tiamani, tenei 1 raro nei i whakaatu mai r —l oho ake ia ite hawhe-paahe te iwaro nga haora i te tangi o te wai e rere ana ki roto ki tetahi rumu i keria kite whenua i raro i tona whare. Katahi ka karanga ki tona tane. no te hekenga o te tane ki raro ka kite ia kua ki taua rumu, kua haere ake te wai kua rite kite huanui i waho atu ote whatitoka o to raua whare. He wahi tairanga te wahi i tu ai to raua whare, na reira ka marama tona tirohanga ki nga wahi i tahaki atu. Ko te wai i nga wahi hakahaka kua tae ake ki nga rumu o runga o nga whare, a no te paanga mai ki ona taringa te auetanga mete tangi o nga tangata e mate ana i te wai katahi ia ka ata mohio kua hurihia te whenua ite waipuke. Kaore i roa kua maanu haere etahi o nga whare, kua rangona hoki te tangi mete aue a nga whaea me nga tamariki—he hanga whakapouri ia, whakaaroha rawa, ite ngakau. He mea ano kei te putanga o te uira ka kitea nga kanohi tangata e titiro mai ana i roto i nga matapihi o nga whare e rewa haere ana i runga i te wai—mau ana te wehi i aua kanohi. Nawai a, ka nui haere ake te wai mete hinga ano nga whare, ka nga where noa iho. Ka kitea hoki nga tangata, nga tane nga wahine me nga tamariki, e tere haere ana i roto i te wai, mete pohutuhutu haere; aka takitaro iho ka puta mai ano te uira, marama rawa ake hoki te wahi i kitea ai kua kore, kua ngarongaro i roto i te rakau i te otaota noa atu. Ki hai rawa i mutumutu te aue mete tangi ate tangata. Mutu rawa ake te tangi a tetahi ite mate, ka pa liou mai te tangi a tetahi; a pera tonu i roto i nga haora roa o te po ao noa ake te ra e whakarangona ana e raua te tangi a te tangata, e titiro ana ki te pohutuhutunga i roto i te wai, te taea hoki te whakaora. He mea ano ka marama i te uira a roto 0 etahi whare e tere haere ana i te wai, a ma roto i nga matapihi o aua whare ka kite raua i nga whaea e tuturi ana mete awhi nga ringa ki o ratou tamariki—e inoi ana pea. Muri tata iho ka hinga he whare, haruru ana tera i te hinganga, engari ki hai i ngaro te auetanga o nga tangata i roto." E korerotia ana te rite o nga whare me nga taonga 1 ngaro i taua waipuke ka rahi ake i te .£200,000.
Permanent link to this item
https://paperspast.natlib.govt.nz/newspapers/WAKAM18741006.2.16
Bibliographic details
Waka Maori, Volume 10, Issue 20, 6 October 1874, Page 256
Word Count
839HE WAIPUKE WHAKAMATAKU. Waka Maori, Volume 10, Issue 20, 6 October 1874, Page 256
Using This Item
Tūnga manatārua: Kua pau te manatārua (i Aotearoa). Ka pā ko ētahi atu tikanga.
Te whakamahi anō: E whakaae ana Te Puna Mātauranga o Aotearoa The National Library of New Zealand he mauri tō ēnei momo taonga, he wairua ora tōna e honoa ai te taonga kikokiko ki te iwi nāna taua taonga i tārei i te tuatahi. He kaipupuri noa mātou i ēnei taonga, ā, ko te inoia kia tika tō pupuri me tō kawe i te taonga nei, kia hāngai katoa hoki tō whakamahinga anō i ngā matū o roto ki ngā mātāpono e kīa nei Principles for the Care and Preservation of Māori Materials – Te Mauri o te Mātauranga : Purihia, Tiakina! (i whakahoutia i te tau 2018) – e wātea mai ana i te pae tukutuku o Te Puna Mātauranga o Aotearoa National Library of New Zealand.
Out of copyright (New Zealand). Other considerations apply.
The National Library of New Zealand Te Puna Mātauranga o Aotearoa acknowledges that taonga (treasures) such as this have mauri, a living spirit, that connects a physical object to the kinship group involved in its creation. As kaipupuri (holders) of this taonga, we ask that you treat it with respect and ensure that any reuse of the material is in line with the Library’s Principles for the Care and Preservation of Māori Materials – Te Mauri o te Mātauranga: Purihia, Tiakina! (revised 2018) – available on the National Library of New Zealand’s website.