Article image
Article image
Article image
Article image
Article image
Article image

NGA MOTU O HAMOA.

Ko Hamoa, ko Nawikeeta Aerani tetahi ingoa, e takoto ana kite taha whakarua o Niu Tirani, e ahua rite ana kite 2,000 maero te pamamaotanga atu iPo Neke nei. E wha ia nga tino motu, e rima nga motu iti iho, hui ki Rohi Aerani, kei te taha rawhiti o aua motu. Te kitenga tuatahitanga i enei motu, na Pukeeniwira i kite i te tau 1765, muri mai ko Ha Peruhi i te tau 1787, he toa haere i te moana raua tahi, no te iwi "Wi Wi. Ite tau 1539 ka taea ano aua motu e tetahi hunga no Amerika, i huaina ko te " Hunga Rapu Haere ite Moana." I taua tau ano ka u ki reira a te Peeworaiti, kaipuke na te Kuini, e kawea mai ana te tinana o te "Wiremu, he mihinere kaha rawa i kohurutia ki Eromanga e nga tangata Maori o reira, ko tetahi ia o etahi motu kei te taha mauru o ISTiu Tirani e takoto ana, ISOO maero te pamamao atu i Po Neke nei. Te putake mai o aua motu e mohiotia ana he mea pana ake na te puia; e kitea ana hold nga waro o etahi puia maha o mua, kua matemate nei inaianei. Te nuinga rawatanga o te puia tawhito kei runga rawa i te taupae o Oporu, te teitei ake o taua taupae i te moana ka 2,570 putu. He tupuhi tonu tana hanga kei reira i roto i nga marama e wha o te timatanga o te tau ; he mate nui kei aua tupuhi, he tahi haere i nga mea katoa, he turaki i nga rakau whai hua e kainga ana e te tangata, a mate ana nga tangata ite kai kore. Kotahi te tupuhi pera ipa ki Mangia i a Maehe, ite tau 1546. Ko tetahi ia o nga motu i huaina ko nga motu ate Kuki. Ko enei motu kei te taha whakarua o Niu Tirani; te pamamao atu iPo Neke ka 2,200 maero. Kei nga marama o te hotoke he nui rawa te ua, he kaha te hau, he tupuhi marangai: he alma whitiwhiti ke te alma ote rangi ki reira, he mea ano he nui rawa te pumaahu mete haumaku ano ote rangi. He nui ki reira o nga hua rakau e tupu ana i nga whenua ra, he kaha rawa te tupu ki reira : hei matua atawhai rawa tc tupu

noa o te kai ma nga tangata o reira, e whiwhi ai ratou kite oranga nui mo ratou. Te ratio aua motu, hui katoa, ka 2,650 maero tapawha, ko nga tangata e tae ana kite torn te kau mano. He tokomaha nga Pakeha kei reira e mahi ana kite whakatupu kawhi, kite tahu huka, me etahi atu mea ; ko te tino taonga tupu noa ki reira he kokonaiti, e mahia nnitia ana hei hinu. Ko te utu kite kai mahi e rua pauna kite tangata ite marama kotahi, lie mea -atu ia kite taonga, ko te moni he hanga kore ia ki reira. Ko te tangata haere noa ki reira kite matakitaki noa i runga ite ahuarekatanga noatanga atu, ka kite ia i te whenua purotu, ko tetahi hoki ia o nga whenua ataahua rawa o te ao katoa atu; engari ko te tangata haere ki reira he •whakaaro ma tona mahi maori ake ano ia e ora ai, akuanei kua raru, hua hoki pouri mai. Me tangata moni rawa ano te tangata haere ki nga motu o te Moana kite Tonga, no te mea . e kore e orate kai mahi i to reira utu, e ora nei nga tangata Maori o reira. Ko te ahua kanohi o taua iwi Maori nei ahua rite ana ki to te iwi Maori nei o Niu Tirani, mete reo ka nui ano te rite, me ona tikanga karakia maori, me ana ritenga me ana tikanga katoa atu, e ahua rite tonu ana ki to te Aitanga a Tiki e noho nei i Niu Tirani. Ko Oporu kei te taha whakarua o Katawau (i Piitii) e takoto ana, te mataratanga atu e 650 maero.

This article text was automatically generated and may include errors. View the full page to see article in its original form.
Permanent link to this item

https://paperspast.natlib.govt.nz/newspapers/WAKAM18740728.2.9

Bibliographic details

Waka Maori, Volume 10, Issue 15, 28 July 1874, Page 187

Word Count
683

NGA MOTU O HAMOA. Waka Maori, Volume 10, Issue 15, 28 July 1874, Page 187

NGA MOTU O HAMOA. Waka Maori, Volume 10, Issue 15, 28 July 1874, Page 187