HE PAKU KORERO NA TE MEERA MAI O RAWAHI.
Tena tetahi tima no Taake i tutukitia e tetahi kaipuke no Ihipa i te Moana o Mamora, a pakaru ana, totohu rawa atu ana. E 336 nga tangata i runga; e 320 nga mea i mate rawa (Ko te Moana o Mamora e takota ana ki waenganui o Taake ki Ehia, o Taake ki luropi.) ELua nui rawa te waipuke ki Hangare. He maha nga taone iti nei kua riro rawa ite wai. (Ko tetahi wahi tena whenua, a Hangare, no Aataria, e takoto ana kite taha Ilawhiti o Tiamani.) He nui te mate kei Eakanaihi, i Kanata (Amerika). No muri mai o te ngaronga o te hukarere (te rewanga) kua nui rawa te ua, he ua tonu tana mahi. Ko nga tangata mahi paamu, i kai i a
ratou purapura witi nei, ite kore kai hoki. Matemate ana nga kau ; a i pawera nga tangata kei mate katoa te whenua i te hemo kai nui—kei kore rawa he kai. Ko te mate uruta tetahi aitua kua puta ki reira. Kua pa tana mate ki roto ki tetahi whare turoro i tana whenua, e 600 nga tangata ki roto. Kotahi te tereena (rerewe nei) i peau ke ki tahaki i te rerenga i Rihiwira, i Amerika, e 700 nga tangata i runga. Tokptoru nga mangumangu i mate rawa, te kau nga mea i mate ora nei ano. Te kau nga Pakeha i mate rawa. I tetahi wahi (ko Hirakuhi) kotahi te hariota i rere ki tahaki, e 30 nga tangata i mate—e hara i te mate rawa. Tera te kaipuke uta herehere mangumangu nei, kua mau i tetahi kaipuke manuwao (toa riri nei) a te Kuini o Ingarani, ite 14 o nga ra o Maehe. I rere mai taua kaipuke i Mohamapiki (i te akau B-awhiti o Awherika), e rere ana kite moutere ki Matakahika (kei waho mai o taua takutai ano). Nga nerehere i runga e 275. Ko nga kai i homai ki runga ki taua kaipuke ma aua herehere i whakaritea mo nga ra e rua tonu, a kua waru rawa o ratou ra i te moana. He nui te mate o aua herehere; he nui hoki i mate rawa. E toru miriona e rima rau mano nga mangumangu o Inia e whangaitia tonutia ana e te Kawanatano-a inaianei ano. Kia tae ra ano ki a Tihema te tupu ai he kai; a e maharatia ana e kore e tae atu he oranga ki etahi kua rokohanga ete mate. (Tirohia te Waha Maori o te 2 o Hune kia kitea te korero o te hemo-kaitanga ki Inia.) He nui nga kaipuke e utauta ana ki Ingarani mo te rere mai ki JSTiu Tirani nei. I whakamatau tetahi tangata kite kohuru i a Kauta Pihimaaka, i a ia e haere ana i runga i tona hariota i te taha ki Kihikene. (Ko Pihimaaka te tino Minita o te Kawanatanga o Puruhia, te whenua i riri ki aWiWi i mua tata ake nei). I puhia e taua tangata na, atu ana ite pona o te rino-a. I hopukia tonutia te kai-kohuru, titiro rawa 3 atu, kaore i mohiotia ko wai ranei ia.
Ko te Makarini, te Minita mo te taha Maori, raua ko Meiha Kopata, i tae mai ki Po Neke nei i te 26 o nga ra ote marama nei—i hoki mai i Merepane. I te takiwa i muri mai o te putanga o tera Waka kua wha nga kaipuke uta tangata mai no Ingarani kua tae mai ki Poti Kupa (Kaiapoi), hui katoa nga tangata o runga 1635 ; e rua kua tae mai ki Otakou, nga tangata o runga 866 ; kotahi ki Murihiku, nga tangata o runga 220; kotahi ki Akarana, nga tangata o runga 470. Hui katoa nga tangata kua heke mai ki Niu Tirani katoa, i a Hurae 1873 tae mai ki Hune 1874, kua 22,605. E hara i te tima, a te Patahana, anake i mate ki "Waitara; kua aituatia hoki te kune, a te Eraiha Meri,_ki reira ano. He whiti ohorere no te hau, na te waipuke tetahi, ka paea taua kune kite tahuna i te taha Tonga o te Ngutu-awa, a pakaru rawa ana ki reira. I hokona taua kaipuke, ia ia ano e takoto ana ki uta, i te 17 o nga ra o Hurae, ara i akihanatia, te momriro mai £Bso—na te Peka i hoko. £l5O i riro mai mo nga waro, utanga o runga. Kua oti e te Kawanatanga te whakarite ki a N. Eruera ma, me ona hoa, kia kawekawea e ratou nga meera ra Hana Paranahiko mai; ka kawea atu i Manukau ki Taranaki, ki IS'erehana ("Wakatu), ki Wetepota, ki Kereimauta, ki Hokitika, a ka hoki mai na aua kainga ano haere mai ai. Ko te " Mare "te tima kua whakaritea e aua Pakeha hei kawekawe i taua meera. I te tau ki mua tonu atu o te whawhai kua rua ran e wha te kau miriona pauna moni te rite o nga hiraka, me nga kahu i whakaurutia he hiraka ki roto, i mahia ki o Wi "Wi i roto i taua tau kotahi ano.
Permanent link to this item
https://paperspast.natlib.govt.nz/newspapers/WAKAM18740728.2.17
Bibliographic details
Waka Maori, Volume 10, Issue 15, 28 July 1874, Page 191
Word Count
857HE PAKU KORERO NA TE MEERA MAI O RAWAHI. Waka Maori, Volume 10, Issue 15, 28 July 1874, Page 191
Using This Item
Tūnga manatārua: Kua pau te manatārua (i Aotearoa). Ka pā ko ētahi atu tikanga.
Te whakamahi anō: E whakaae ana Te Puna Mātauranga o Aotearoa The National Library of New Zealand he mauri tō ēnei momo taonga, he wairua ora tōna e honoa ai te taonga kikokiko ki te iwi nāna taua taonga i tārei i te tuatahi. He kaipupuri noa mātou i ēnei taonga, ā, ko te inoia kia tika tō pupuri me tō kawe i te taonga nei, kia hāngai katoa hoki tō whakamahinga anō i ngā matū o roto ki ngā mātāpono e kīa nei Principles for the Care and Preservation of Māori Materials – Te Mauri o te Mātauranga : Purihia, Tiakina! (i whakahoutia i te tau 2018) – e wātea mai ana i te pae tukutuku o Te Puna Mātauranga o Aotearoa National Library of New Zealand.
Out of copyright (New Zealand). Other considerations apply.
The National Library of New Zealand Te Puna Mātauranga o Aotearoa acknowledges that taonga (treasures) such as this have mauri, a living spirit, that connects a physical object to the kinship group involved in its creation. As kaipupuri (holders) of this taonga, we ask that you treat it with respect and ensure that any reuse of the material is in line with the Library’s Principles for the Care and Preservation of Māori Materials – Te Mauri o te Mātauranga: Purihia, Tiakina! (revised 2018) – available on the National Library of New Zealand’s website.