TE WAI HURI WHENUA I MAHATUHETI.

Waka Maori, Volume 10, Issue 14, 14 July 1874, Page 175

TE WAI HURI WHENUA I MAHATUHETI.

E ruarua nei nga kupu o te waea mo te wai huri Whenua i Mahatuheti, i panuitia nei i tera putanga o te Waka. Tera ano e ahuareka o matou. hoa Maori ki enei korero kei raro nei o tana mate, he mea kohi mai no roto i nga nupepa Pakeha, ara:— He mate nui rawa ake i nga rongo mate o Mahatuheti, o mua iho, ipa ki roto kite Porowini o Hamahia ite Hatarei te 23 o IVEei. Ko te puna wai 0 te kainga e huaina ana ko Wiremupaaka i pakaru i te ata o taua rangi. He puna nui taua puna, nui atu 1 te kotahi rau eka te rahi o taua puna, he moana tonu. No te pakarutanga katahi ka tukuawhakareretia te wai huri haere ai i roto i tetahi awaawa wliaiti, he pari i tetahi taha he pari i tetahi taha, mete moana nui tonu e whati haere 'ana, e' haruru haere ana. Ka toru maero e liuri haere ana i roto i taua awaawa, ka puta ki tera taone kaha kite whaihanga taonga, ki nga mahi ahu whenua katoa atuhoki, ara ko Wiremupaaka ; katahi ka huri haere tonu, puta ki etahi atu taone e rua, e toru atu, tae atu ana kite awa nui, ki Kaneketikati. Ite akinga mai ote wai kite taone ki Wiremupaaka, mete ngaru nui whakaharahara te kaha, ki hai ano i whai mineti kua tahia haeretia katoa nga whare nui whaihanga taonga, me nga whare nohoanga tangata noa iho, a he nui whakahara te taonga i ngaro, he nui te tangata i mate. Ko nga taone ite taha ki raro rawa o te awa, i ahua iti iho te mate. Ko te pa o te puna i pakaru na, he mea whakapipi ake kite kohatu, mete hanganga whare nei te ahua ; e rima putu te matotoru, he mea whakapuru ake ki te oneone ite taha ki waho mete taha ki roto, kia maroro ai, e rima te kau putu te matotoru o te oneone. Ko te teitei ote pa, e rua te kau ma rima putu ; te roa, e wha rau e rima te kau putu. Ko te roto wai ki tua atu o taua pa, i kotahi rau ma wha eka te rahi; ko nga tana wai o roto, e toru miriona. Ite ahiahi ote Parairei ka nui rawa te ua. Ite hawhe paahi te whitu i te ata o te Hatarei, ko tetahi o nga kai-tiaki i te pa o te puna, ko Tieni te ingoa, e tu ana i mua o taua pa; a ka kite ia i te wai i te taha ki raro o te pa e torohi mai ana ki waho. Heoi, mineti noa kua tae ia ki tona hoiho i roto i tetahi whare i reira e tu ana, inanoa kua eke ki runga, e rere ana ite huanui ki "Wiremupaaka. Kotahi tona tirohanga ki muri, a kitea ana kua tuwhera nui te pa 0 te puna, kua pakaru rawa mai te wai o te roto ki waho. Kua kore te pa, heoi te mea i kitea ko te wai tonu e huri haere mai ana mete mea ko tetahi ngaru nui, teitei rawa, te ahua; e hiki haere mai ana 1 runga i te whararatanga o te wai nga kohatu nnnui i mahia ai te pa, a whiua iho ana ki roto kite awaawa. Katahi ka nui haere te tere o te haere ote wai; otira kua riro tena te tangata ra, a Tieni, e tino oma kaha rawa ana i te huanui kohatu, paruparu hokr, he whakaohiti i te'rau tangata enoho ana ite ara tonu o te wai. He haere whakawehi rawa tana haere i aua maero o rua mete hawhe, a, te

kautonu mineti kua tae ia ki waenganui o nga whare i Wiremupaaka, e hamama haere ana, " Te Puna! Sua pakaru te puna! E oma kite wahi tairanga! E liaere mai ana te wai !" Heoi, kua tae mai tena. Te kau mineti tonu e rere mai ana te wai, mete maunga nei te teitei, i roto i taua awaawa poupou kua tae mai ki nga whare tuatahi. Etu ana rapea te whare, e rarangi ana, e ripeka ana, pai noa iho ana tona ah.ua e ma katoa mai ana—-kanapa mai ana tera. Ko te awaawa i ahua whaiti ite taha ki runga; a haere mai ana te wai, me te taiepa kohatu poupou nei te ahua, e toru te kau putu te teitei, e hara i te ahua wai i te nui o te kohatu i roto. Ki hai i roa kua huri haere i runga i nga whare, a wharahi haere atu ana ite raorao; te tere o te haere e rua te kau maero i te haora kotahi, haruru ana, mete whaitiri—anana! whakawehiwehi rawa ana! Ko nga tangata i rokohina ite wahi ora i puta; ko etahi i noho tonu kite kainga, mate ai, ora ai ranei. Ko etahi o ratou i pupuri ki o ratou whare. Otira i rite te whare kite huruhuru manu e kahakina haeretia ana ki tera wahi ki tera wahi, ko tetahi ki runga ki tetahi: ko etahi i turakina; ko etahi e awhio haere ana i te au ripo; ko etahi i hapainga ki runga e te wai, akina atu ana kite rakau, pakaru rawa ana; ko etahi i hapainga ki runga, a pakaru noa iho ana i te wai, maramara noa; ko etahi 1 panapanaia i piupiua haeretia e te wai, me nga tangata ano ki roto ; haere katoa ana tera i roto i te wai, i te kohatu, i te rakau, ano he rerewe te tere ote haere. E kore e taea te korero i tenei mate nui, whakamataku. Ko etahi i oma, a mate tonu iho ana Ite aroaro o o ratou hoa e titiro ana; ko etahi i rere a porangi ana, a" kahakina atu ana e te wai mete hamama haere te waha kite tangi. Ko etahi i kitea i runga i.te tuanui whare e pupuri ana, mete ngateri noa te whare ite kaha ote ia ote wai. Ko etahi o enei i ora i te pakihitanga ote wai. Kotahi noa te hawhe haora kua mutu, kua kore te wai. Kotahi rau e rua te kau nga whare i pakaru rawa; he maha nga rau eka o te whenua i tapukea kite kohatu kite paruparu. E iwa te kau nga tupapaku kua kitea i taua rangi; .a ko etahi ohu i haere kite kimi i roto ite awawa i nga mea ngaro. Kaore hoki i kitea he tunga whare, he aha, i te keringa haeretanga a te wai raua ko te kohatu. Kua whakaturia etahi hunga hei komiti kohikohi oranga mo nga morehu, a e mahia tonutia ana ta ratou mahi. Kaore rawa atu he mea e ora o nga tini mihini, me nga taonga utu nui, me nga taonga noa atu i hangaia ano ki aua kainga kua mate ra. 3?o noa nga rangi e mahi ana kite hahu i nga tupapaku, kite tanu hoki. He nui nga maramara kahu pakaru kei nga peka e takimaumau ana o nga rakau l tu i te ara pu o te wai, he kahu no nga tangata i kahakina haeretia ete wai ite taha o aua rakau. Ko nga rakau ano hoki, kua tihoretia katoatia te kiri, tu kau ana nga rakau, ma tonu ana puta noa ki runga ki raro, mete kiri o nga tupapaku i maru i aua rakau nei ano te ahua.