Article image
Article image
Article image
Article image
Article image
Article image
Article image
Article image

HE KUPU WHAKAATU KI NGA HOA TUHI MAI.

Te kupu whakahoki a Aperahama Patene, o Ngaruawahia, Waikato, mo ta matou patai, i te Waka o te 27 o Hanuere kua taha nei, e ki ana na nga Maori ake ano i whakatu te "Rakarana me Waikato Maori Kamupene" i mua ano, ko te toru tenei o nga tau o te timatanga mai, he mea whai atu na ratou i runga i nga ritenga o nga Kamupene Pakeha ; a e " pai haere ana, e kaha haere tonu ana " taua Kamupene. Eki ana i whakamatau ratou ki taua mahi me kore e tupono kite ara tika hei mahinga ma nga Maori i a ratou moni nui e ngaro noa iho ana ki nga ritenga hua kore. E pai ana rate whakaaro o aua Maori ; a he pai kia taea katoatia nga hua a te Kamupene i whakaaro ai, i wawata ai. Engari kia nui te mohio mete tupato i runga ite whakahaeretanga o nga tikanga. Kaore ano kia whakaaturia mai e Aperahama te tikanga o te mahi ma taua Kamupene—a te mahinga o nga moni a nga tangata tango hea e ranea ai, me pehea ranei ? Ko ta matou kupu ra ano tenei, kite whakaatu mai e ia, katahi ka marama nga tangata Maori kite ahua o taua mahi, te tika, te pehea ranei. Ko matou hoki, ka pai matou i etahi taima kite tuku kupu ako ki nga kai-whakahaere, ki ta matou e mohio ai. Ko Horomona Hapai, o Tokomaru, te Tai Rawhiti, e whakahoki kupuj ana mo tc reta a Paora Poutini me etahi atu, o Whanganui, i korero ra ratou kite nui ote tika i roto ite matauranga, i mea hoki ratou kia kaha nga tangata o nga takiwa kafoa kite whakaara kura kia akona a ratou tamariki, a e ki ana a Horomona kua tu nga kura ki o ratou takiwa ; kotahi ki Turanga, kotahi ki Uawa, kotahi ki Tokomaru, kotabi ki Akuaku, kotahi ki Waiapu, kotahi ki Wharekahika—he whakaaro nuitanga kite kura mo nga tamariki. Eki mai ana kei te tohe ratou ki nga tamariki kia kaha ; engari e kore pea e mohio wawe nga tamariki kite reo Ingirihi, no te mea e puta tonu mai ana i te kura e korero Maori atu ana nga matua me nga hoa, aka wareware ratou ki a ratou i ako ai i roto ite kura. E ki ana e kore e mohio i te wa e noho ana i te taha o nga matua. Ki tana whakaaro, tera hoki etahi pakeke me kura ano, kei tipatipa noa kite korero Pakeha itewa e " haurangi ana." Kia haurangi aua tangata, nga tane me nga wahine, ka nui te turituri kite korero ite reo Pakeha, ki ta ratou eki ana; kei te oranga ake kaore ia he reo Pakeha. Ko etahi, ka ata whakarongo kite Pakeha e korerorero ana ki a ratou ano, aka puta

pea he korero rekareka e kata ai te Pakeha, ka kata noa atu te Maori kia mohio ai te Pakeha kei te rangona ona korero rekareka. Ha! Ha! Tenei te reta no Waiapu a " Kai Titiro Nupepa." Ko te tangata nana taua reta me tuku mai i tona ingoa pono, e hara i te mea kia panuitia rawatia, engari kia mohiotia ai he tangata pono ia. Ko nga tangata o Te Mahia me pa ki tetahi Kai-whakawa korero ai mo nga " nanakia whanako " tokorua e korero mai nei a " Kotimana. Ka tukuna te nupepa ki a BanieraErihana, o Otakou, i runga 1 tana tono. Me tuku mai eia kia te 10b. ite Meera, pera ano me etahi tangata. E tuhi mai ana a Hamiora Tupaea, o Matapihi, Tauranga, e ki ana ka nui te "whakamoemiti o te ngakau o nga tangata o taua kainga kite mohio mete maia ote Pakeha ki nga mahi tohunga me nga mahi ahu-whenua, e kore nei e taea e ratou. Engari kua oti i a ratou te whakapai i nga taiepa o to ratou takiwa; kua pai, kua waiho hei tauira mo etahi atu iwi. Ko Hetaraka te Tawhero, o Whakatane, e ki mai ana no te 21 o nga ra o Mei kua taha nei i oti ai, e nga tangata o reira te hanga, tetahi whare whakairo pai rawa. Te roa 61 putu, te whanui 32 puta; te teitei o nga taha 8 putu, nga pou ote tahu te 17$- putu. Ko nga tohunga enei nana i hanga, ara; ko Paniora, Te Hata, Mihaera, Hira, "Wi Taopuku, Heremia, Te Matenga, mete Tatana oTe Whanau-a-Apanui. . Ta matou e whakaaro ana i he te korerotanga a te tangata ki a Maika Pikaka mo nga Kaunihera Maori kite Waipounamu, me etahi atu wahi. Ki hai matou i ata marama ki tona whakaaro. I hangaia ano, ete Minita mo te taha Maori, he Ture whakatu Kaunihera Maori; engari ki hai i whakaaetia e te Paremete i hui i te tau 1872. Ko Hetaraka te Tawhero e tuhi mai ana he whakaatu mai kua 20 nga Pakeha e 200 nga Maori i hui kite tanumanga o tona kotiro i Whakatane, ite 8 o Hune nei. E pouri ana ia ki te tanumanga o tona tamaiti ki tona koata eka ite taone. Tana i •whakaaro ai, ma te Kawanatanga e whakarite i tetahi tanumanga tupapaku mo te katoa.

He moni kua tae mai :— £ s. d. Na Rihari Wunu, Kai Whakawa i tuku mai mo 1874. —D. Munro, Esq., o Whanganui (No. 13) 0 10 0 „ Matiu Tukaorangi, o Whanganui, 0 10 0 „ Komene Papanui, o Whanganui (No .13) 0 10 0 „ Charles Smith, Esq., o Whanganui 0 10 0 1873-74. —Penetaha, o Whanganui 0 10 0 1874-75. —S. Manson, Esq., o Whanganui 0 10 0 „ John Dustin, Esq., o Whanganui 0 10 0 „ Pepe, o Hawea, Whanganui ... 0 10 0 „ Paramena, o Kai Iwi, Whanganui (No. 13) 0 10 0 £4 10 0

This article text was automatically generated and may include errors. View the full page to see article in its original form.
Permanent link to this item

https://paperspast.natlib.govt.nz/newspapers/WAKAM18740630.2.2

Bibliographic details

Waka Maori, Volume 10, Issue 13, 30 June 1874, Page 157

Word Count
977

HE KUPU WHAKAATU KI NGA HOA TUHI MAI. Waka Maori, Volume 10, Issue 13, 30 June 1874, Page 157

HE KUPU WHAKAATU KI NGA HOA TUHI MAI. Waka Maori, Volume 10, Issue 13, 30 June 1874, Page 157