Untitled

Waka Maori, Volume 8, Issue 11, 5 June 1872, Page 79

Kua kite matou i roto i tetahi nupepa pakeha i tetahi korero mo Hawaii, na ka taia tetahi wahi iti ki konei kia rongo ai nga maori ki etahi o nga tikanga o taua whenua. Ko te reo o nga tangata o reira e rite rawa ana kite reo Maori. Ko nga tima kawe meera e rere atu ana i konei ki Amerika e pa atu ana ki reira. Ko te tino mea e hanga ana ki reira he huka e hokona atu ana ki Kareponia ; engari ka tukua mai pea tetahi wahi ki Nui Tirani nei i runga i nga tima. E ono tahi nga paparakauta o te tino taone o taua whenua, ko nga tangata o taua taone e tae ana kite 10,000. Ko te utu mo te raihana paparakauta e £2OO i te tau, engari ekore rawa e tukua kia hokona te waipiro ki nga tangata maori o reira, mehemea ka takahia taua ture e te rangatira paparakauta ka whakawakia ia ka whainatia ia ko te whaina £l2O, ka murua hoki tana raihana hoko waipiro, ka whiua ia ki roto kite whare herehere mo nga marama e ono. No te tau 1820 ka tae nga mahinare tuatahi ki reira, hohoro tonu te tahuri a nga tangata kite whakapono ; inaianei kua tango ka,toa ratou i te whakapono kua mohio ki nga mahi katoa ate pakeha. Ko nga kai-hanga whare hanga aha aha he maori anake. Katahi te iwi i hohoro kite hopu i nga mea e ora aite tinana mete wairua hoki.

Kua tae mai te rongo o te hakari i tu ki Nepia ite24 o nga ra o Mei. He hakari tenei nga pakeha ki o ratou hoa maori, e 400 nga maori i tae ki reira. E kiia ana ka nui te ngahau i tana rangi. Otira kotahi te mea nana i whakakino, ara no te hokinga o nga maori ki o ratou kainga no te taenga kite paparakanta ite piriti i Ngaruroro katahi ka wahia e etahi o nga taitamariki taua whare ka murua nga waipiro me etahi atu mea. Ka nui te mamae ote ngakau ite rongonga ai ki tenei mahi kino. Tena ra to hanga ite waipiro! Ko nga korero ote huihuinga kahore ano i tae mai taihoa pea kia tae mai ka taia. Kua whakaturia a Teoti Pita Mutu hei Rikona o te Hahi o Ingarani ki Katapere. No te rua tekau ma ono o Mei i whakaturia ai. Ko Te Taka, minita, tana kai-whakaako i roto i nga tau kua pahure ake nei. Kua tae mai te rongo o te matenga o te tamaiti a Topia Turoa ki Putiki Whanganui. I runga a Hori Kerei raua ko taua tamaiti i te tarapu e haere ana — nawai a, ka Hinga taua tamaiti kite whenua i mua atu o te tarapu haere ana te wiira i runga i tana tinana. Hohoro tonu te tae atu a nga tangata kit© titiro iia ia otira lie kino rawa no te kokiritanga e te wiira, kahore i taea te whakaora. Kua kite matou i tetahi pukapuka hou kua taia e te Kawanatanga, ara he pukapuka whakaako i te tamariki Maori kia mohio ai ratou kite reo Ingirihi. Ko " Te A-nui a Wi " te ingoa o taua pukapuka na tetahi matua aroha i tuhi. Ki ta matou titiro iho katahi te pukapuka pai ma te tamaiti maori, he ngawari no nga kupu hei akonga, he marama hoki no nga whakaaturanga i nga tikanga o nga kupu o nga reo e rua. Ko te wahi tuatahi kua oti te mahi; ko te wahi tuarua kei te mahia inaianei, meake ka oti.

Kua puta te panui a Te Kawana e karanga ana i te Runanga Nui o Niu Tirani kia hui mai ki Po Neke a Te Turei, te tekau ma ono o nga ra o Hurae e haere ake nei. Kua rongo matou meake a Te Kupa ka hoki mai ki Po Neke. _ I haere ia ki tawahi, ki Merepone, ki te matakitaki haere i taua whenua me era tangata, kia tau te mauiuitanga hoki o ana mahi i konei—he ahua mate hoki ite manawapiri. Heoi ka koa te ngakau mo te rongo ka ahua ora to tatou hoa a Te Kupa, ka hoki mai ano ki tana mahi i Niu Tirani nui. E rima rau e toru tekau o nga manu o Niu Tirani kua tukua atu i Poti Kupa ki Ingarani i runga i tetahi kaipuke, ka hokona atu ki reira. He maha hoki nga wheua moa kua tukua atu. Kia hoki -mpi te pakeha kei a ia aua manuka kawea mai e ia te tini o nga manu o Ingarani mo Niu Tirani nei. E ki ana te nupepa o Hawaii kua hopukia tetahi ika ki reira he oopu te ingoa, e rua ona parirau nunui mete tira hoki i tupu ake ite upoko. Katahi ano ka kitea te ika pera. Akuanei ka rongoatia ka tukua atu ki tetahi o nga whare matakitaki o Uropi. E rua nga tangata i haere atu i waenganui o te motu nei kite tangi ki a Taraia. He tane tetahi he wahine tetahi. Ko te roa o tetahi e 6 putu e 8 inihi, ko te roa o tetahi e 6 putu 10 inihi. Ko nga tangata o te taone o Po INeke kua mate timata mai i a Hanuere, tae noa ki a Maehe o tenei tau 50 ; mo aua marama ano o te tau 1871 e 37 ; mo aua marama o 1870 e 50; mo aua marama o 1869, e 52 ; mo aua marama o IS6S, e 27 ; mo aua marama o 1867, e 37 ; mo aua marama o 1866 e 30.