Fono Tufuga Fakamotu he atu Pasifika Toga

Mana (Auckland), Volume 1, Issue 6, 15 September 1977, Page 10

Fono Tufuga Fakamotu he atu Pasifika Toga

He fonoaga ke lagaua-aki he Matakau Tufuga Fakamotu he Atu Pasifika Toga, ne fakahoko ai i Niue he tau mogo kua mole, ne o atu ki ai e tau hukui mai i Ausetalia, Fisi, Niu Kaletonia, Niu Hepeletisi, < Niu Silani, Niue, Papua Niu Kim, Tonga, Tuvalu, Aoga Pulotu he Pasifika Toga ia : Fisi, mo e Kau Komisina he Pasifika Toga. Ko e ulu fakatonu he fono ke Dr Frank Mahoney. Ne fakamonuina he Faifeau ko Tukutama e hafagiaga he fono ke he liogi ti hafagi agataha he Palemia ko e Lilifu ko Misileki e fonoaga ke he fakamatalalaaga nei. Ne pehe e Palemia he haana a fakamatalaaga, kua 'leva lahi e tau magaaho ne fakaataina ai he tau tagata he Pasifika a lautolu mai i tua ke talaage ki a lautolu e tau puhala poke tau mena kua lata ia lautolu ke taute. Ko e loga foki he tau magaaho ne fakaataina e lautolu e tau tagata mai i fafo e tau navaaga ke he tau puhala foou - kehekehe kua nakai ko e tau puhala ha lautolu e tau tagata he Atu Pasifika. Ne pehe foki e Palemia, ko e tau tagata he Atu Pasifika kua lata ia , lautolu ke fakamalolo ke.

puipui a lautolu mai he lalolagi i fafo ha ko e kakano ko e lalolagi he vaha nei ha ne fa e tote fakahaga, nakai pehe e manatu haana ke nakai hahaga atu e tau tagata he Atu Pasifika ke he tau puhala ha lautolu ni ka e tokanoa e tau puhala foou. “Ko e mena ne manamanatu lahi a ia ki ai, ha ko tautolu ko e tau tagata mooli he Pasifika kua nakai tuku atu katoatoa e tautolu ha tautolu a tau manamanatuaga ke he puipuiaga poke fakamauaga he tau aga mo e tau mahani fakamotu ha tautolu,” he talahau he Lilifu ko Misileki. Ne talahau foki e ; ia pehe, ko e tau tagata he atu Pasifika ne kua fakaataina e i lautolu e tau mahani mo e tau aga mai i fafo poke mitaki po ke nakai mitaki mo e eke ia mo mena ke fakataumaleku aki e tau puhala moe tau aga mooli ha tautolu. Ko e kakano he mena ia he talahau e ia ha kua > tua a ia kua nakai fakaaoga he tau tagata he ha lautolu a tau kitiaaga mo e kau fakalataha ai ke fakamau e tau talahauaga he tau tala tupu fakaholo he atu Pasifika ke he aga tu taha ni hokoia. »“Ko e matakau fakakitekite he tau aga poke tau tufuga fakamotu he Pasifika Toga ko e mena tupu mai ha ko e

manamanatuaga he tau tagata he Pasifika ke fakatumau mo e liu fakamoui e tau aga fakamotu kua lauia ai a lautolu e tau tagata he Pasifika”, he talahau he lilifu ko Misileki Ne talahau foki e ia pehe, kua tua a ia ko e puhala ke fakamau aki poke fakamooli aki e aga he tau tagata Pasifika kua muitua ia ke he talahauaga kia taha a lautolu ke kumikumi mo e taute ai e fakamauaga ke taha ni e tau tagata he Pasifika he tau magahala leva lahi kua mole ki tua ko e feoakiaga he tau tagata mo e ha lautolu a tau mahaniaga kua eke ia mo mena ke fakatumau aki e tau vahaloto mo e tau tuutaaga he tau atu motu takitaha. Kaeke ke fia manako a tautolu ke fakamau ha tautolu a tonuhiaaga ke taha ni e tau tagata he Pasifika, kua lata ia tautolu ke fe-iloaaki e tau tagata taki-tokotaha ke hepuhala he tau magaaho kua mole mo e magaaho nei. Ko e fonoaaga nd ne tutala mo e pulega e tau hukui-ke he taha fakailoaaga ne tuku atu he taha Ofisa Gahua ko Mr jWishie Jaram ke he Fakaaliaga he tau Tufuga Motu ne hoko ai ki Rotorua i ,

Niu Silani he tau kua mole. Ne fakamau foki he Fono ke fakatolomaki e pulegaaga ke he Tohi Fakave ke lata mo e Matakau Tufuga Motu he Pasifika Toga ato mole e fakaaliaga ke toluaki i Papua Niu Kini he tau 1980, ko e kakano he mena ia ke toka ke kitia mo e moua ai foki e falu a maamaaga ke he tau mena kua lata poke nakai lata ma e tau mena kua kitia he tau fakaaliaga ia. Ne talia foki e fono ke fakahoko e Fakaaliaga Tufuga Fakamotu he Atu Pasifika Toga ki Papua Niu Kini he fakahikuaga mahina I uni ke he kamataaga mahina lulai he tau 1980. Ne pulega foki a lautolu ke fakahoko foki taha fono he Matakau ki Port Moresby i Papua Niu Kini he tau 1979 to hoko e Fakaaliaga he tau 1980 ke fakamaopoopo e tau fakatokatokaaga ke lata ma e tau hake. Ko e fonoaga na ne taute ni tuga e aga Pasifika mai he kamataaga ke he fakahikuaga ti fakakite ai e lautolu e tau hukui e ha lautolu a tan manatu fakaaue ke he taliaaga fiafia he Palemia, Fakatufono mo e tau tagata oti he motu ko Niue, ki a lautolu.