Te Panui Maungarongo o te Kawana. mo nga Tangata Katoa o te Motu Nei.

Korimako, Issue 12, 15 February 1883, Page 1 (Supplement)

Te Panui Maungarongo o te Kawana . mo nga Tangata Katoa o te Motu Nei.

TE TUTATAKITANGA, ME TE RINGARINGATANGA KI MANGAORONGO A TE PARAIHI, RAUA KO TE KOOTI.

I Ko tenei ra ko te 12 o Pepuere, I 1883 ka kiia e nga kai tuhituhi: kofero o Aotearoa, hei ra nui j tenei; te take, he ra nraungarongo na te Kawana o Niu Tireni,; me nga tangata Maori katoa i meatia i Kara ratou kite ture i r te aranga ai o te ua o te pakanga j ki hea whenua, ki hea kainga 1 tawhio noa tenei motu. He tohu I na te ware tenei hanga te inaua j hara. He Tohu, na te rangatira j te murunga hara, te maunga rongo. He kupu tuturu tenei na te Matua i te rangi, he ako I mai kia tatou; kia tika ai te noho [ i te ao; .Ma whakatuakana, kia whakateina, kia whakamatua, kia whakatamaiti, kia whakahuanga; no te mea, : ko nga tangata katoa; kotahi tonu te tupuna, kotahi tonu te matua, ko te Atua tonu. Mo reira enei kupu a te Karaiti ki ana # akonga, "E to matou [ matua i te rangi. . . Murua jo matou hara, me matou hoki e | muru nei i o te hunga e hara ana kia matou." Ki tier wTiakaarb o etahi tu tangata, he Eanga nui te utu o I te kino, kite kino; te whakaI heke toto hei utu mo te whaka- [ hekeriga toto. Ko ta te Atua ia | me wnakaKbki te tangata kino | ki te pai, kia roa ai nga ra kite | ao; ko te kind me utu kite pai. | Nui noa atu nga korefo 6 nga nupepa Pakeha o Akarana, o j whea, o whea, ki tenei MaungaI rongo a te Kawana menga tangata I whaiharaojte motu nei; ai-a, he I nara ki Via- tFPakeha; kia | taua, no roto i te pakanga era | mahi patu tangata, kaore ona I tikanga. No ko nei i mohiotia ai, | he hakuku haere ta te Pakeha i i te hara, a tau iho, tau iho, e mau ana te kupu whakautu. E ngari koa e ie motu nei, kua mama tenei, kua mafama, kua mahea

te kohu, kua mao te ua, kua mariri te hau. E hara i te mea, kua 1 matutu te mate, e ngari koa, kua mahu tonu, kua ora' tonu. Ka tika hoki tau whakatauki e mea nei kce, " Kua whiti te ra ki tua 0 Tawauwau." No te Mane te 12 o te marama nei ka haere a te Paraihi me tana ■tiraJki Mangaorongo, ko te wahi Hoki tera i whakaritea hei kitenga ia Te Kooti, te tangata i whakatuohutia e nga panui o te taha Pakeha; —i kupukupua tonutia, i hakuhakua tonutia, e te tini, e te mano, i roto i nga tau ka pahika ake nei. I whakatika mai a Te Kooti ratou ko taua puni i te Kuiti, haere ake e toru tekau; nga kai hari mai i a ratou he yae wha. Ka oti te here nga kuri, ka whaia mai te marae hei korerotanga. Ko Te Kooti i noho ki waenga rahi o te puni; ko Te Paraihi ma e noho mai ana i te ra pito o te marae, e anga tonu ana te aroaro o te tahi, o te tahi. Kei runga ko Te Paraihi: " I haere mai au e Te Kooti kia ki te au i a koe, he kanohi, he kanohi; kia korerb, he mangai, he mangai; kia kiia mai e koe tou motuhanga mo te pai a muri ake nei. Ko te ara hoki tena o e whakaarohia nei e te Kawanatanga e te motu katoa. Ka whakarongo marire au ki tau whakahoki mai mo enei hamumu aku." Kei runga ko Te Kooti; nei nga kupu: I te 24 o Maehe/1878, ka tae mai a Te Hiana ki au i Te/Kppua. E noho pai ana au i reira; toku kainga ko te Kuiti. 1 ki atu ahau ki a ia. Kaore i houwhia te rongo b koe; i riro ke maku e hohou. Kua mutu i ahau te whawhai; kaore rawa e hokia; i mutu mai i a hau i te tau 1874. I haere mai au i reira kite aroaro o Tawhiao; a, kahore aku nekehanga atu. He tika taku whakahe mo te hopukanga o Wihiata; koia tonu tetahi o matou, a mea ai ahau, ka pena ano te hopukanga moku. Ko te take tena i puta ai taku kupu me whakataha atu i ahau te kanohi awhekaihe. E matatau ana a Manga ki oku whakaaro. Taku

kupu, kaore kau ahau e hoki ki te kino, kore rawa:—Ko tenei, " Kua tutaki te mahi tohu raua ko te pono. Kua kihi kia raua te tika mete rengo mau. E tupu ake te pono i te whenua, a, e titiroiho te tika i te rangi." Kei runga ko Manga Maniapoto. Ko ana kupu enei : "Ko ahau tetahi o nga kai tau toko ite kingitanga; engari koa i whakahe tonu au ki tera taru kite whawhai; i kumea noatia atu ahau kite whawhai, ite mea kua ara te kauwae o te Taku whakaaro, i tairi ki runga ki ahau, tetahi he mo nga hara i kitea i te mea e kekeri ana tatou; a, kaore i tatu taku mauri, i te mea, e whakaharangia ana e te ture etahi o aku hoa i whawhai tahi nei matou. Taku whakaaro he kupu tuturu rawa ta Te Kooti e ki nei, kua hurihia eia kite tua te kino. Na, ko taku tenei, kia kamakama tonu te whakaputa i te panui murunga hara. Kia roaroa iho ka whakatika aTe Kooti, kite Waiata i tana tau, ka ki: " Ae, kua mutu •me haere atu au kite ringaringa." Ka ringaringa i konei a Te Paraihi raua ko Te Kooti. Ka puta nga kupu poroporoaki, haere ana mai a Te Paraihi ma ki Kihikihi.

TA TE KAWANA PANUI.

" ]S[a ko ahau, ko Wiremu Paranihi Turumona Heawohi, te Kawana o te Koroni o Niu Tireni, i runga i te mana i whakairihia mai nei ki a hau i meatia e te ture o te Paramete i te tau 1882 :—A, i runga hoki o te whakaaetanga o taku kaunihera. Ka panuitia e au te Murunga mo nga hara katoa i whakahuatia e taua ture Paramete. A, ka ki ake ahau, kaua tetahi tangata, kotahi e kapea o nga tangata Maori o te motu nei, ki tenei Murunga Hara."

TETAHI O NGA HUA O TE MAUNGARONGO. Ko tetahi o nga rangatira o Ngatihako, ko Epiha te ingoa, i

whiua ki te wharehere mo te puhanga o tetahi kai-ruri i mua ai, kua whakaputaina mai ki Vraho i tenei ra tonu, i te 14 o Pepuere, 1883, a, ka hoki ia ki Hauraki, ki tona iwi, a tenei ' ahiahi tonu. Ka tika te tukunga o Epiha ki waho, kaore hoki i mohiotia e te mano te taunga o te hara ki tona tinana ake; kuakitea i reira, na te iwi katoa te tikanga. Ko tenei, kua hoki a Hauraki ki tona mowairokirokitahga te moana o Hako raua ko Marutuahu. Whakahua te waiata :—" Kaore te aroha e awhea mai ne?; na roto ana mai o te kokoraro; ai tohunga mana hei wehe, a hemo ake ai te aroha i a au, kite tau hoki ra." Whakahua hoki:—" Epa kite raro, homai koia te aroha ; e te" roimata e taheke i runga, he puna ano rate utuhia, ite roako te tau; ko te aroha ra, ko te tinana te whakarehunga iho, whiti rere kite ao."