Kupu o roto o te kupu tohutohu mo nga kura Maori

By authority: John Mackay, Govt. Printer, Wellington N.Z., 1899

KUPU O ROTO O TE KUPU TOHUTOHU MO NGA KURA MAORI.

He mea panui Jda mohio ai nga Komiti o nga kura Maori, me era atu tangata e whai tikanga ana kite mahi ako i te iwi Maori, kite whakahaere i aua kura.

I. —Whakatuunga Kura hou.

(1.) Mehemea ka tuku etahi tangata Maori kotahi tekau maha ake ranei e noho ana i te kainga kotahi, i tetahi pitihana kite Minita mo nga Kura, kia whakaturia he kura Maori, a mehemea ka whakaae ratou, etahi ranei o ratou kite tuku i tetahi whenua kia kaua e iti iho i te torn nga eka e pai ana hei tuunga kura, mete whakaae ano hoki kite tuku i etahi moni, taOnga ranei e whakaaro ana te Minita e tika ana kia utua hei utu mo nga whare-kura, tera ka ahei te Kawanatanga kite whakatu i tetahi kura ki taua wahi : Mehemea ia (1) kahore he kura Maori e tutata ana ki taua wahi; (2) aka ki hoki tetahi Kaitirotiro i nga Kura Maori he wahi pai te whenua kua whakaaetia hei tuunga kura ; (3) ka whakatuturutia taua tuunga kura e nga Maori kite Kawanatanga; (4) a mehemea ka marama te ki o nga Maori kite Kawanatanga tera ka mau tonu te tokomahatanga o nga tamariki e haere ana kite kura kite torn tekau.

(2.) Kia rite pai nga korero tuatahi, hei reira ka whakaturia e te Kawanatanga he whare-kura me tetahi whare ano hoki mo te kai-whakaako kia rite ki ta ratou e mohio ai e tika ana kia hanga ki reira. Mehemea ka whai moni •tera ka taiepatia te whenua katoa kite taiepa tika, mete taiepa ano hoki i tetahi wahi e whakaarohia ana e rite ana mo taua tu mahi kite taiepa pai hei kaari. Ma te kaiwhakaako e ngaki tonu i taua wahi kia pai, a me whai

2

tonu hoki ia kia puta ake te pai o taua kaari kia waiho ai hoki hei tauira mo nga kaari o te kainga.

(3.) I etahi tikanga e mohiotia ana e tika ana kia pera, ka ahei te Kawanatanga kite hanga i tetahi whare-kura iti me etahi ruuma hoki i roto i taua whare hei nohoanga mo te kai-whakaako, mehemea ia ka marama te ki tera ka man tonu te tokomahatanga o nga tamariki e haere anaki te kura kite rua tekau.

(4.) I nga meatanga e kore ai e taea te tino whakarite nga tikanga kua kiia i mua ake nei, ka ahei kia tonoa kia hanga e nga Maori he whare-kura me tetahi whare nohoanga mo te kai-whakaako mo tetahi wa poto.

(5.) Tera ka taea te tuku atu e te Kawanatanga etahi moni hei apiti i nga utu mo nga kai-whakaako o nga kura iti e whakaturia ana e nga Maori A i nga meatanga pera ka whai mana nga whakaritenga i roto o tenei kupu tohutohu ki runga ki nga whare-kura, nga kai-whakaako, me nga utu mo nga kai-whakaako.

II. — Kai-whakaako.

(1.) Ka whiriwhiria etahi tangata to-tika hei kai-whaka-ako mo nga kura. Ka taea te whakatu he wahine hei kaiwhakaako mo te Kura Maori, engari ko te tu whakahaere a te Kawanatanga he whakatu i te tangata kua marenatia kite wahine, a kite hiahiatia kia pera, ka ahei kia tu tona wahine hei kai-whakaako i raro iho i a ia.

(2.) Me ako nga tamariki Maori kite korero pukapuka Ingirihi, kite tuhituhi Ingirihi, mete korero hoki i te reo Ingirihi. Me ako ano hoki ratou e a ratou kaiwhakaako kite mahi whika {arithmetic) mete tikanga ano hoki o nga whenua o te ao {geography) me nga ritenga whakahaere i te ora mo te tangata, mete ata whakaako i a ratou ki nga mea pai e tupu ai ratou hei tangata to-tika.

(3.) Ehara i te mea ko te ako anake i nga tamariki Maori i roto i te kura te mahi ma te kai-whakaako. Engari ke, e whakaarohia ana ma te atawhai, mete ngahau, mete whakaaro tika o nga kai-whakaako kia pai haere ai nga Maori e noho tutata ana ki a ratou.

3

(4.) Ka taea te whakatu kai-whakaako; ahakda kahore ratou i mohio kite reo Alaori i te wa e whakaturia:jai ratou j otna he mea pai ano kia akona ratou kite koreyo i te reo Maori kia ahei ai ratou te korero atu ki nga Maori kua pakeke. Me korero Ingirihi tonu te kaiwhakaako i a ia e whakaako ana i nga tamariki mohio. Engari e pai ana kia korero Maori atu te kai-whakaako ki nga tamariki kuare kite reo Ingirihi kia marama ai te whakaatu atu ki a ratou i nga tikanga o nga kupu Ingirihi. Otira me whai tonu te kai-whakaako kite ako i nga tamariki kite reo Ingirihi kia taea ai te whakarere te reo Maori.

V. —Scholarships.

(1.) Ka ahei kia tukua he scholarships ki nga tamariki tino mohio o nga tamariki Maori kua puta tika nei ratou i nga tuunga matauranga (standards) o te Kura Maori; e ahei ai ratou te haere ki tetahi kura ke atu i te kura kainga ; ako ai ratou. Ki te kitea e pai ana kia whakaritea he tikanga mo etahi o nga tamariki; e tika nei kia riro he scholarships i a ratou ; hei tuku atu i a ratou kia whakaakona ratou kite mahi paamu Pakeha; ki etahi atu mahi a ringa a te tangata ranei; ka penatia te tikanga; e kore e tukua ki tetahi kura ke atu.

VI. —Piihi Kakahu hei Tuituinga.

(1.) Ka ahei ano te Tari Whakahaere Kura kite whakamana i te wahine kai-whakaako tuitui; kite tono i etahi piihi kakahu ara ; he calico, print, wincey, flannel, me te dungaree hoki; me etahi needles, thimbles, scissors, &c. Ko enei mea me hanga e nga kotiro hei kakahu i nga wa e whakaakona ana ratou kite tuitui. Kia oti te hanga me hoko ki nga Maoris mo te moni tonu i runga i te utu i utua mo nga piihi kakahu i te hokonga mai.

VII. —Tukunga Nupepa whaka-ahua ki nga Kura.

(1.) Ka taea e te Tari Whakahaere Kura te tuku atu ki nga kura Maori nga nupepa Illustrated London News, te Graphic ranei. Me tapahi me tuitui hoki nga nupepa ina tae atu kite kura. Kia kotahi marama e takoto ai nga

4

nupepa i te kura hei tirohanga ma nga tamariki, hei reira ka tuku atu ai kite Tiamana o te Komiti, hei tirotirohanga ma nga Maori o taua takiw r a. Me matua whakahoki mai ete Tiamana katahi ka puta hou atu etahi. Ate paunga o te tau e tirotirohia ai aua nupepa e pai ana kia hoatu noa atu kite tangata Maori e hiahia ana ki aua nupepa, kite kore e puta he tono mo aua nupepa, hei reira ka tau te tikanga mo aua nupepa kite kai-whakaako.

Ki te whakaaturia mai e te Kai-tirotiro Kura kahore e tino whai tikanga ana aua nupepa ki nga Maori o tetahi kainga hei reira ka whakamutua te tuku atu o aua nupepa kite kainga pera.

X. —Nga Rehita me nga Ritana Kura.

(1.) Me tuhi te tokomahatanga o nga tamariki o ia kura o ia kura, e tae atu ana kite kura, i ia ata, i ia awatea, me tuhi i te wa tonu i whakaritea i roto i te time-table, i roto i te rehita i whakaritea e te Tari Whakahaere Kura.

(4.) Me whai “ log-book ” te kai whakaako, a me tuhi ki roto ki taua pukapuka nga mea katoa e tika ana kia whakaaturia atu kite Kai-tirotiro Kura. Ko nga whiunga tamariki katoa me tuhi ki roto ki taua pukapuka. Me takoto marama ki roto ki taua “ log-book ” i ia tirotirohanga nga korero katoa o nga mea i whakahaerea kite kura i muri mai i to mua atu tirotirohanga.

XI. —Tikanga mo te Whare-kura.

(1.) Ko te whare-kura hei whare-kura anake, kaua rawa te kai-whakaako e tuku i te whare-kura mo etahi atu mahi pehea ranei, heoi kau te tuku e whakaaetia, ko enei kua korerotia i raro iho nei.

(2.) Meliemea ka hiahia nga tangata o te takiwa kia karakia ratou i roto i te whare-kura me puta ta ratou tono kite Minita mo nga Kura, mana e whakaae. Mehemea ka whakaaetia e te Minita kia tu te karakia i roto i te whare-kura, me whakapai tonu te whare a te mutunga o te karakia kia tika ai te mahi kura a te aonga ake o te ra, ma nga tangata e karakia ana e utu te whakapainga.

5

: (3.) Ka tika kia whakaturia te whare-kura hei kainga pooti mema mo te Whare Runanga* kite hiahia te Kai< whakahaere Pooti kia pera. / , ; •:

XIII. — Nga ra e Kore ai he Kura.

(1.) Koia enei i raro iho nei nga ra e kore ai e puare nga kura Maori katoa : ara nga Hatarei me nga Ratapu katoa, te Kura Paraire, te Mane i muri iho o te ra o te Aranga, te 24 o nga ra o Mei, te 9 o nga o Nowema, te ra i panuitia ai te takiwa etu ai tetahi kura hei Porowini, te ra e whakaritea ana hei ra whakakite i nga hua ote fr • ■ -,' '' whenua i te takiwa e tata ana ki tetahi kura, tetahi ra e panuitia nuitia ana hei ra noa mo te katoa, nga ra e rima 1 timata atu i te Mane whakamutunga o Hune, me nga ■ wiki e ono timata atu ite tuatoru o nga Mane o Tihcma. I era atu ra katoa i roto ite tau me puare tonu te kura, mete tae ano o nga kai-whakaako kite whakahaere ita ratou mahi whakaako : engari ia e kore e meatia kia tae atu nga tamariki kite kura atera e pootitia ai te Komiti kite tupono taua ra kite Paraire i mua mai ite tua-toru o nga Mane i roto ite marama o Tihema. Mehemea ka pangia te kai-whakaako e te mate, ma te kai-whakaako wahine, te wahine whakaako ranei i nga tamariki kite tuitui, e whakakapi i tana tuunga i te mea ka ahei ia kite

pera.

(2.) Me tuhi tonu te kai-whakaako i nga kupu w7hakamarama ki roto kite “log-book ” mehemea ia ka kore nga‘ tikanga kua korerotia i runga ake nei, me tuhi i mua mai i muri mai ranei i te hapanga pera, mete whakaatu ano hoki i te tino take i kore ai.

(3.) Ka taea te whakaae kia ngaro atu te kai-whakaako i tana kura i etahi wa; engari ma te Tari Whakahaere Kura anake tenei e whakaae.

XIV. — Nga Haora e Mahi ai te Kura.

(1.) Kia wha nga tino haora e mahi ai te kura i te ra, ara: timata atu ite 10 tae atu kite 12, timata atu i to: 1 tae atu kite 3. Kaua e “ whakamutua te kura” i; roto i nga haora akoranga ote ata, ote awatea ranei. ’

6

* (2.) Mehemea e tu ana tetahi kai-whakaako kura hei Rangatira Poutapeta, i mua mai i te wkakapuaretanga o te kura me ata takai e ia te meera e tika ana kia tukua atu i roto i nga haora e akona ana nga tamariki ; a mehemea he “ telephone ” kei taua poutapeta ana, me whakarite e ia he tikanga e tae ai tetahi tangata o tana whare kite whakarite i te mahi telephone i roto i nga haora e mahi ai te kura.

XV. — Komiti o nga Kura.

(1.) I ia tau i ia tau i roto i ia takiwa me pooti kia tu nga tangata toko-rima hei Komiti i tetahi huihuinga o nga matua me nga kai-tiaki o nga tamariki o te takiwa, he mea pai me Maori me hawhe-kaihe ranei nga tangata mo te Komiti; otiia i nga takiwa kahore nei he Maori mohio ki ta te Pakeha tikanga whakahaere i nga mahi mo te kura, ka taea te whakatu tetahi atu mema hei Pakeha, engari e kore te mema Pakeha e uru wawe kite mahi o te Komiti kia whakaaetia ra ano tona tuunga e te Minita mo nga Kura, katahi ka tika.

(2.) I runga I nga ritenga e mau ake nei, me nga rereketanga kua whakaritea, me tu te pootitanga kite wharekura a te Paraire i te wiki wkakamutunga o ia tau kura o ia tau kura, a me timata te mahi a te Komiti hou a te 1 o nga ra o Hanuere. Ako te panui me tuhi kite reo Ingirihi mete reo Maori, ama te kai-whakaako e whakapiri kite tatau ote whare-kura kia kotahi-tekau-ma-wha nga ra i mua mai oteraetu ai te pooti. Ma te Kaititiro o nga Kura Maori e whakatu he Kai-whakahaere Pooti. Me whakaingoa ia tangata e pootitia ana, me tautoko e tetahi atu tona whakaingoatanga, a ko te ahua o te pootitanga me mahi i runga i te tikanga tuhi ite ingoa o nga tangata e pootitia ana kite piihi pepa. Ma te Kai-whakahaere e ki kowai ma nga tangata tika kite pooti, a kite rite nga pooti mo te hunga tokorua maha atu ranei, mana e whakatau i runga i tana pooti. Ka ahei. te Minita, kite whakaaro ia e tika ana kia pera, kite whakarite i tetahi atu ra tuunga mo te pooti mo te Komiti;

7

mo tetahi kura, ke atu i te ra i whakaritea i mua ake nei, a kite peratia te tikanga me timata te mahi a taua Komiti hou a te 1 o nga ra o te marama i muri mai i taua pootitanga. Ki te mea ka nukuhia he pootitanga i te mea kaore i tae atu nga kai-pooti i te ra i whakaritea, ka ahei te Minita kite whakatu i tetahi atu ra pooti. Ai te mea e kore e pai kia whakararurarua te mahi o te kura, ka turia aua pootitanga i nukuhia ra a te Hatarei.

Ki te mate tetahi o nga mema o te Komiti, kite whakamutu ranei ia i a ia i roto i te tau i tu ai ia hei mema, ka ahei ma era atu mema e whakatu i tetahi tangata hei whakakapi i tona tuunga, me whakaatu atu hoki ki te Tari.

(3.) A te otinga tonutanga o te pootitanga me whakatu nga mema ote Komiti i tetahi o ratou hei Tiamana. Hei reira ka tuhituhia e te Kai-whakahaere Pooti nga ingoa o nga mema o te Komiti hou kite “log-book” o te kura, me tuku atu hoki e ia o ratou ingoa kite Minita mo nga Kura. Ka whai mana tonu taua Komiti a tae noa ki te wa e tu ai nga kai-riiwhi i a ratou.

(4.) Kia kaua e iti iho i te wha nga huihuinga o te Komiti i roto i te tau, ara, i nga ra timatanga o nga marama o Hanuere, o Aperira, o Hurae, o Oketopa; otiia ka ahei te Tiamana kite karanga kia tu tetahi atu huihuinga o te Komiti hei whakahaere i tetahi mea e tika ana kia mahia hohorotia.

(5.) Me tuhituhi te whakawhaititanga o nga mahi o ia huihuinga o te Komiti kite “ log-book ” o te kura, a me haina ete Tiamana ki tona ingoa. E pai ana ma tetahi o nga mema o te Komiti, ma te kai - whakaako ranei aua korero e tuhituhi, a, e pai ana te tuhi kite reo Maori kite reo Ingirihi ranei.

(6.) Ko te tino mahi ma te Komiti, he tiaki tonu kia mau tonu ai te tokomaha o nga tamariki e haere ana kite kura.

(7.) Mehemea ka kite kai-whakaako e turi tonu ana tetahi o nga tamariki, ka ki ranei ia e kore e pai kia noho

8

tonu taua tamaiti tane, kotiro ranei kite kura, ka tika kia whai kupu atu te Komiti ki nga matua o te tamaiti pera kia tangohia atu ia i te kura. Mehemea e kore nga matua e whakaae ka ahei te Komiti kite pei atu i taua tamaiti, mehemea ia ka whakaaetia e te Tari Whakahaere Kura kia peia.

(8.) Ma te Komiti e whakarite he wahie mo te kura, ma ratou hoki e whakarite te whakapainga o te whare-kura i nga ahiahi katoa, ma ratou ano hoki e whakarite kia kotahi horoinga o te whare-kura i roto i te marama.

(9.) Mehemea ka kite te Komiti i te he e pa ana kite whakahaerenga o te kura, ka ahei ratou te tuku atu i ta ratou kupu whakaatu i taua mea kite Tari Whakahaere Kura. Engari kaua te Komiti e wakararuraru ite kaiwhakaako. Ko te kai-whakaako hoki te kai-tiaki ote whare-kura, o te whare nohoanga, me nga whenua o te kura, a kei te Tari Whakahaere Kura anake hoki te tikanga mona me tana whakahaere i te kura.

XVI. —Iti nga Haeretanga o nga Tamariki kite Kura.

(1.) Mehemea i runga i tetahi take pehea ranei ohorere ana te iti haere o nga tamariki o te kura, a mehemea ranei e kore nga tamariki e hoki mai i muri iho i nga ra kura kore, me whakaatu tonu mai tena e te kai-whakaako.

XVII. —Ka ahei kia tukua atu nga Kura Maori ki

RARO I TE MANA O TE POARI WHAKAHAERE I TE MaHI

Whakaako.

(].) Ate wa tonu e whakaaturia ai ete Kai-tirotiro Kura, i runga i te mohiotanga o nga tamariki katoa o tetahi takiwa kura Maori kite reo Ingirihi, e ahei ana kia akona ratou ki nga tuunga matauranga (standards of education) hei reira ka ahei kia tukua atu tana kura Maori ki raro i te mana o te Poari whakahaere i te mahi whakaako 6te takiwa etu ana taua kura. >

9

XVIII. Whakaurunga o nga Tamariki Pakeha ki i Roto ki nga Kura Maori.

(1.) E pai ana kia haere he tamariki Pakeha kite kura Maori mehemea ka puta te hiahia o nga matua o aua tamariki kia pera. Engari me mahara tonu te kaiwhakaako ina peratia, ko te tino take i whakaturia ai tana kura, he whakaako i nga tamariki Maori. A kaua rawa ia e whakaae ki tetahi mea e raruraru ai te tino mahi o taua kura. ! ■

(2.) I nga kura e tae atu ai nga tamariki Pakeha me nga tamariki Maori kite kura, me tuhi nga taenga atu o aua tamariki ki tetahi pukapuka ke atu i te pukapuka rarangi ingoa o nga tamariki o te kura.

(3.) Mehemea ka rite nga tau o nga tamariki a te kaiwhakaako ki nga tau o nga tamariki mo te kura, ka ahei ano kia haere ratou kite kura, engari ia ka tau nga ritenga whakahaere o te kura ki runga ki a ratou pena me era atu tamariki. E kore rawa nga tamariki iti a te kaiwhakaako e tukua kia tomo atu kite whare-kura i roto i nga haora e tu ana te kura, kite kore e ata whakaaetia e te Tari Whakahaere Kura.

XX.—Kai-tirotiro Kura.

(1.) Kia kotahi haerenga o te Kai-tirotiro Kura ki ia kura Maori i roto i te tau kotahi kite uiui i te mohiotanga o nga tamariki (examination) mete whakaatu hoki kite Tari Whakahaere Kura. Kaua e iti iho i nga wiki e wha te tukunga atu o te whakaaturanga o te haerenga penei o te Kai-tirotiro Kura kite uiui i te mohiotanga o nga tamariki. E pai ana kia haere whakaatu kore atu kite whakatika haere i te mahi o te kura kite tiro tiro ranei ite kura, i tana wa e pai ai. ' -

XXI. —Kai-whakahaere i nga Kura o te Takiwa.

(1.) Ka taea e te Minita te whakatu i tetahi tangata hei Kai-whakahaere Takiwa, a mana e whakahaere i nga kura o taua Takiwa. Me haere ia kite titiro iia kura iia kura a nga wa pai e watea ana ia. Hei aua taenga

10

atu ona, me tuhi ia i te tokomahatanga o nga tamariki e haere ana kite kura. Ka tika ano hoki ia te whakaatu kite Kai-tiritiro Kura i nga mea e whakaaro ai ia e tika ana kia whakaaturia atu ki a ia.

(2.) Me whakaatu atu te ingoa o te Kai-whakahaere i nga Kura o te Takiwa kite Komiti mete kai-whakaako o ia kura o ia kura i roto i taua takiwa.

(5.) Ka ahei kia whakaturia e Te Minita etahi tangata whenua hei tangata haere kia kite i te kura, ko te mahi ma ratou he whakaatu atu kite Tari Whakahaere Kura i etahi tikanga e pa ana kite kura ki nga kura ranei o to ratou takiwa. Ko te tino mahi ma aua tangata kia maha o ratou haerenga whakaatu kore atu ki nga kura, he titiro i nga rehita, he tatau i te tokomahatanga o nga tamariki i te kura i o ratou taenga atu, mete tuhi hoki i te ritenga o aua mea kite “ log-book.”

XXII. — Ka ahei nga Kai-whakaako kite Whakatu Kura Ahiahi.

(1.) Ka ahei te kai-whakaako o te kura Maori kite whakatu kura ahiahi mo nga pakeke. Mehemea ka whakaaturia e te Kai-tirotiro Kura kite Tari e tika aha te mahi whakahaere o taua kura—me tuhi e te kai-whakaako nga haerenga o nga tangata ki tetahi pukapuka ke atu i te pukapuka rarangi ingoa o nga tamariki, a ka apitiria atu taua pukapuka kite pukapuka rarangi ingoa o nga tamariki e tae tonu atu ana kite kura, hei whakanui ake i te tokomahatanga o nga akonga—kei te maha hoki o nga akonga tetahi tikanga o nga utu mo te kai-wha-kaako. E ahei ana te kai-whakaako kite tango utu i aua akonga o te kura ahiahi.

XXIII. W H AKAMARAMATANGA.

(1.) I roto i enei kupu tohutohu, ko nga tangata anake o te iwi Maori me nga hawhe-kaihe e noho ana i runga i nga ritenga Maori nga mea e kiia kiia he Maori ratou.

Na

Tari mo nga Kura, Minita mo nga Kura.

Poneke.

11

KUPU APITI.

TE MAKARINI SCHOLARSHIPS.

Hei whakamaharatanga mo Ta Tanara Makarini kua mate nei, kua whakaritea e tana tamaiti e R. D. Douglas McLean, Esq., etahi moni, whakatu scholarships mo nga tamariki tane ote iwi Maori. E tu ana i etahi wa e panuitia ana i roto i te Gazette mete Kahiti he uiuinga matauranga i raro i nga tikanga kua whakatakotoria e nga Kaitiaki o aua moni, e tukua atu ana te kape o te panuitanga ki nga Kai-whakaako o nga kura Maori. He penei nga tikanga, ara —

I. E torn nga scholarships e meatia ana kia tukua i ia tan i ia tan ki nga tamariki toko-toru i puta ake to ratou matauranga i to etahi, e .£35 e puta ana i te tau ki ia tamaiti, a e rua hoki tau e puta atu ana, ka mutu. Kotihi o ana scholarship ka kiia ko te senior scholarship, e tuwhera ana ki nga tamariki Maori katoa, he tane nei ratou e iti iho ana o ratou tau i te tekau ma ono i te ra whakamutunga o te marama i mua atu o te ra i whakaritea mo te uiuinga matauranga ; ko era atu scholarship e rua he junior scholarship, kotahi o aua scholarships e tuwhera ana ki nga tamariki Maori katoa he tane nei ratou, e iti iho ana o ratou tau i te tekau ma rima i te ra whakamutunga o te marama i mua atu o te ra i whakaritea mo te uiuinga matauranga, ara ki nga tamariki kahore ano kia tae ki Te Aute, ki Tipene ranei kura ai, a e whakaarohia ana hoki e te Kaitirotiro Kura Maori i hono tonu to ratou haere kite kura i roto i nga marama tekau ma rua i mua atu ote uiuinga matauranga. Ko te rua o nga scholarships nei e tuwhera ana ki nga tamariki tane i pena ano te pai o ta ratou hono tonu te haere atu ki tetahi kura i roto i te tau i mua atu o te uiuinga matauranga.

11. Ka uiuia te matauranga o nga tamariki e whakataetae ana mo te senior scholarship i runga i nga putake ka whakahuatia i raro iho nei : ara, te Korero Pukapuka, me

12

te marama ano hoki ki nga tikanga o nga kupu e korerotia ana; te tuhituhi pukapuka mete whakahua i nga reta e oti ai nga kupu Ingirihi, mete whakapakeha i nga kupu Maori; te mahi whika; nga korero o Niu Tireni; nga ritenga whakahaere ; te ora mo te tangata; te mohiotanga kite Paipera ; me nga korero o nga whenua o te ao {geography). Ko te nui o te matauranga i runga i ia putake e meingatia ana kia taea e nga tamaraki, koia tenei, ara :

{a.) Te Korero Pukapuka : Ka tonoa ki nga tamariki kia korerotia tikatia e ratou tetahi kupu i roto i tetahi pukapuka pakeke kia kaua e nui ake te pakeke i te (e Longman’s Fourth Reader.” Ka meingatia hoki kia tuhituhia e ratou te whakamaramatanga o etahi o nga kupu ka korerotia e ratou, a me kimi e ratou he kupu hei rite ki nga tikanga o aua kupu ka korerotia na e ratou.

’ (6.) Te Tuhituhi: Me tuhi tika nga tamariki i tetahi korero {prose or poetry ranei) o roto i tetahi pukapuka Pakeha kaua tetahi kupu kia kotahi ehe te tuhituhi. Me tuhi hoki e ratou tetahi korero o roto i te “ Longman’s Third Reader,” o roto ranei i tetahi atu pukapuka e rite ana ki tera te pakeke ka korerotia a-wahatia atu ki a ratou ; a kia pai kia marama hoki te tuhituhi.

(e.) Ingirihi : Ka whakaritea tetahi korero i roto i te Health for the Maori,” hei whakamaori ma nga tamariki; a ka meingatia hoki kia whakamaoritia e ratou etahi rarangi ngawari o tetahi poetry, a ka meingatia hoki kia whakapakehatia e ratou tetahi korero i roto i “Te Pukapuka Kura Maori.”

{d.) Te Mahi Whika : The elementary rules and reduction; vulgar fractions and decimals; proportion, practice, and interest; extraction of the square root, and very easy general problems.

(e.) Nga Korero Onamata {history') ; me nga Ritenga Whakahaere ite Ora mo te Tangata {Laws of Health) : Ka uiuia te matauranga o nga tamariki ki enei pukapuka o te Paipera, ara; Kenehi, Te Rongo Pai a Ruka, me Nga Mahi a nga Apotoro.

13

Mo nga korero o Niu Tireni, ko te pukapuka iti a Miss Bourke te pukapuka.

Mo nga ritenga whakahaere ite ora mo te tangata. Ko “ Te Ora mo te Maori ” te pukapuka. ■■

(f.) Nga Korero o nga Whenua o te Ao {geography) : Ka meingatia kia mahia te mapi o Niu Tireni mete mapi ote Ao. Ka pataia ki nga tamariki to ratou matauranga ki nga ahua o nga whenua me etahi patai ngawari i nga tikanga o general political geography, engari e tino meingatia ana kia mohiotia nuitia nga korero o te ahua o nga whenua i Niu Tireni {New Zealand Geography).

111. Ka uiuia te matauranga o nga tamariki e whakataetae ana mo nga junior scholarships i runga i nga putake i whakaritea hei mahinga mo Standard IV. i roto i te Kupu Tohutohu mo nga Kura Maori, 1897, engari ia ka pakeke ake nga patai i nga patai o nga uiuinga matauranga.

Ka peneitia te tikanga whakatau maaka mo ia take, ara • Mo —

(a.) Te Korero Pukapuka ... ... 150 (A) Te Tuhituhi ... ... ... 150 (c.) Te Ingirihi ... ... 200

(tZ.) Te Mahi Whika ... ... ... 200 (e.) Nga Korero o Namata, me nga Ritenga

Whakahaere i te Ora mo te Tangata ... 150 (/.) Nga Korero o nga Whenua ote Ao ... 150

1,000

E kore e uiuia te matauranga o nga tamariki e whakataetae ana mo nga junior scholarships ki nga Korero o Namata, engari ka uiuia to ratou matauranga kite Ritenga Whakahaere ite Ora mo te Tangata. E rima tekau nga maaka e whakaritea mo tena mahi.

IV. Ka meingatia kia haere nga tamariki i puta nei to ratou matauranga i etahi i te uiuinga ki .te Karete Maori iTe Ante, Haaki Pei. Ka utua atu te moni mo te scholarship kite Tino Kai-whakaako o tana Karete, a ka tangohia e ia nga moni e .£2O i te tan hei utu mo te kai,

14

mo te mahi whakaako, mete nohoanga, ko te toenga o aua moni ka utua atu kite akonga i nga wa e tika ai te pera, hei hoko kakahu, hei moni mo tana pakete, hei utu hoki i ona haererenga. Amo nga tamariki kei waho atu nei i nga rohe o te Takiwa Porowinitanga o Haaki Pei o ratou nei kainga, ka whakaritea etahi moni apiti atu ki ena hei utu i o ratou haerenga atu i, hokinga mai hoki ki te Karete i nga ra o te raumati kahore nei e kura ana te Karete.

V. A te paunga o nga ra o te tau tuatahi ka meingatia kia uiuia ano te matauranga o nga tamariki e whai scholarship ana ki enei take korero, ara. Arithmetic and elementary mensuration; advanced composition ; the geography of Australasia and the United States ; and in some one of Macmillan’s series of Science Primers.

VI. A te paunga o nga ra o te tau tuarua ka uiuia te matauranga o nga akonga ki enei take korero, ara : Algebra, to simple equations inclusive; Euclid, Book I. ; composition; translation from Maori, prose or poetry, or original essay-writing on familiar subjects; the rudiments of English grammar, including easy parsing and the analysis of simple sentences ; the whole of the geography of the previous course and map-drawing; also the political history of New Zealand, and that part of the history of England that has a direct bearing on New Zealand affairs; and the outlines of human physiology.

VII. Ka ahei nga Kai-tiaki o nga moni kite whakakahore i te scholarship mehemea e kore te tamaiti whai scholarship e haere tonu kite Karete ; kite tae ranei ki nga Kai-tiaki te kupu o te tino Kai-whakaako o te Karete, kahore i pai te noho mete mahi kura a tana tamaiti ; kite ki ranei te Kai-titiro kahore i pai te mahi a tana tamaiti i te uiuinga matauranga i te tau tuatahi.

15

TE MAKARINI SCHOLARSHIPS.

(Te ahua o te pukapuka e meingatia ana kia tuhia e te tamaiti e mea ana kia uiuia tana matauranga mo Te Makarini Scholarship, kia tukua hoki i roto i te meera kite Kai-tirotiro i nga kura Maori, i Poneke i mua atu o tera i whakaritea i roto i te panuitanga mo te uiuinga matauranga.)

Ki te Kai-tirotiro i nga Kura Maori, Tari o nga Kura, Poneke.

Ka whakaatu nei ahau i taku whakaaro kite haere tinana atu kite uiuinga matauranga ka turia a te

Taku tino ingoa ko . Te poutapeta e tutata ana ki Toku kainga, ko . Ka tae aku tau kite tau

marama a te ra whakamutanga o te marama o mua atu oteramo te uiuinga matauranga. I roto i nga marama tekau-ma-rua kua taha ake nei i tae ahau ki tetahi kura Maori (nga kura Maori ranei) i

Ingoa

He mea tuhi i te o nga ra o , 189

He ki tuturu tenei naku e tika tonu ana nga kupu i runga ake nei ki taku mohio.

Kai-whakaako o te Kura Maori i i runga ake nei.

kua whakahuatia

By Authority: John Mackay, Government Printer, Wellington.—lB99. [3OO/6/99-3464